Phát hiện ung thư da càng sớm càng tốt đòi hỏi sự hiểu biết về các dấu hiệu và triệu chứng tiềm ẩn, biết liệu bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn hay không, tự kiểm tra da và đến gặp bác sĩ thường xuyên nếu được khuyến nghị.

 

Phòng ngừa ung thư da

Có một số điều hàng ngày bạn có thể làm để giảm nguy cơ ung thư da. Mặc dù bạn không thể làm gì với những thói quen và sự phơi nhiễm trong quá khứ, nhưng việc ghi nhớ những điều này ngày hôm nay và thực hiện những thay đổi liên quan có thể giúp ích rất nhiều.

Chọn kem chống nắng hiệu quả

Không phải tất cả các loại kem chống nắng trên thị trường đều giống nhau và các sản phẩm có sẵn đều có khả năng bảo vệ khác nhau. Cả tia UVB và UVA từ ánh nắng mặt trời đều có thể gây tổn thương da dẫn đến ung thư da. Kể từ năm 2011, các loại kem chống nắng được tuyên bố là “phổ rộng” phải cung cấp khả năng bảo vệ khỏi tia UVA, nhưng mức độ bảo vệ và thời gian bảo vệ kéo dài có thể rất khác nhau. Dành thời gian để tìm hiểu về các thành phần giúp bảo vệ khỏi tia UVA và đọc nhãn khi chọn sản phẩm.

Khi bạn đã chọn một sản phẩm, hãy nhớ sử dụng sản phẩm đó một cách khôn ngoan: Thoa ít nhất 30 phút trước khi ra ngoài, thoa lại ít nhất vài giờ một lần (nhiều hơn nếu bạn đổ mồ hôi nhiều hoặc đi bơi), và chắc chắn rằng kem chống nắng của bạn chưa hết hạn.

Giữ an toàn dưới ánh nắng mặt trời

Mặc dù sử dụng kem chống nắng là một phần quan trọng trong việc bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời, nhưng bạn có thể làm nhiều việc khác để tạo nên sự khác biệt. Không chỉ tỷ lệ mắc bệnh ung thư da tăng lên kể từ khi có kem chống nắng, mà một số bác sĩ da liễu hiện đang khuyên bạn nên dành 10 hoặc 15 phút dưới ánh nắng mặt trời trước khi thoa kem chống nắng để tăng cường vitamin D.

Ngoài ra, không có bằng chứng rõ ràng nào cho thấy kem chống nắng làm giảm nguy cơ ung thư hắc tố, loại ung thư da gây ra hầu hết các trường hợp tử vong do căn bệnh này. Tuy nhiên, việc sử dụng kem chống nắng vẫn rất quan trọng.

Các cách khác để giảm tiếp xúc với tia UV bao gồm:

– Tránh nắng vào giữa ngày (ví dụ: giới hạn thời gian ở ngoài trời trong khoảng thời gian từ 11 giờ sáng đến 2 giờ chiều; một số bác sĩ da liễu đề nghị tránh ánh nắng mặt trời từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều).

– Che phủ bằng quần áo bảo hộ. Vải dệt chặt tốt hơn hàng dệt thưa. Quần áo sẫm màu giúp bảo vệ nhiều hơn quần áo sáng màu và quần áo khô hiệu quả hơn quần áo ướt. Quần áo hiện có sẵn cũng cung cấp khả năng chống tia cực tím.

– Đội mũ rộng vành để bảo vệ da mặt và da đầu, cũng như đeo kính râm để bảo vệ mắt và mí mắt.

– Ngồi trong bóng râm và/hoặc sử dụng ô.

– Hãy nhớ rằng bạn vẫn có thể bị cháy nắng nếu trời nhiều mây và phản xạ từ nước, bãi biển đầy cát có thể làm tăng nguy cơ bị bỏng.

Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh

Đã có nhiều nghiên cứu trong những năm gần đây xem xét khả năng của các chất hóa học thực vật, các hợp chất có hoạt tính sinh học trong trái cây và rau quả, để giảm nguy cơ ung thư da và nhiều nghiên cứu trong số này rất hứa hẹn.

Theo một đánh giá năm 2018 trên Tạp chí Khoa học Phân tử Quốc tế , những chất hóa học thực vật này dường như có lợi ích trong cuộc chiến chống lại cả ung thư da không phải khối u ác tính do tác dụng chống ung thư của chúng, và trên hết, được phổ biến rộng rãi và tiết kiệm chi phí.

Một số chất có nguồn gốc thực vật đã cho thấy nhiều hứa hẹn trong việc giảm nguy cơ u ác tính bao gồm:

– Epigallocatechin-3-gallate, được tìm thấy trong trà xanh.

– Resveratrol, được tìm thấy trong cà chua.

– Curcumin, một thành phần của nghệ.

– Capsaicin, được tìm thấy trong ớt.

– Genistein, được tìm thấy trong đậu xanh và nhiều sản phẩm từ đậu nành.

– Indole-3-carbinol, được tìm thấy trong các loại rau họ cải như bông cải xanh, súp lơ trắng và bắp cải.

– Fisetin, được tìm thấy trong quả hồng, dâu tây, kiwi, xoài…

– Proanthocyanidins, được tìm thấy trong nhiều loại quả mọng, hạt dẻ cười.

– Silymarin, được tìm thấy trong atiso.

– Luteolin, được tìm thấy trong các loại gia vị như lá oregano, cỏ xạ hương và hạt cần tây.

– Apigenin, được tìm thấy trong rau mùi tây, hành tây, trà hoa cúc.

Từ bỏ hút thuốc

Hút thuốc có thể làm tăng đáng kể nguy cơ ung thư biểu mô tế bào vảy.

Làm việc an toàn với hóa chất

Có một số hóa chất và các chất khác có thể làm tăng nguy cơ ung thư da, chẳng hạn như nhựa than đá, parafin và asen.

Bước đầu tiên là nhận thức được bất kỳ hóa chất nào bạn đang làm việc tại nhà hoặc tại nơi làm việc. Đọc nhãn và làm theo các biện pháp phòng ngừa an toàn. Người sử dụng lao động được yêu cầu cung cấp Bảng An toàn Dữ liệu Vật liệu về bất kỳ hóa chất nào mà bạn có thể tiếp xúc trong quá trình làm việc.

Đeo găng tay là rất quan trọng, cho dù nó có được khuyến nghị trên nhãn hay không. Da của bạn có thể thẩm thấu và vừa có thể tự phát triển ung thư vừa cho phép đưa các chất gây ung thư vào cơ thể bạn, điều này có thể gây ra những lo ngại khác.

Kiểm tra nguồn nước

Các nhà khoa học đang suy nghĩ lại về mức asen có thể chịu được trước đây trong các hệ thống nước công cộng do những phát hiện trong một nghiên cứu năm 2015 cho thấy rằng asen trong nước uống có thể liên quan đến ung thư da ngay cả khi mức độ giảm xuống trong phạm vi chấp nhận được.

Vitamin D

Hãy nhớ rằng, chống nắng là thời gian quan trọng. Tuy nhiên, ung thư da có thể và đang phát triển ở những vùng cơ thể không tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, và việc tránh ánh nắng mặt trời hoàn toàn có thể dẫn đến thiếu vitamin D, không chỉ liên quan đến việc tăng nguy cơ ung thư da mà còn nhiều bệnh ung thư khác.

Có thể khó để có đủ vitamin D chỉ thông qua chế độ ăn uống, và trong lịch sử, tiếp xúc với ánh nắng mặt trời là phương pháp chính để nhận được loại vitamin quan trọng này (vitamin D được sản xuất trong da thông qua tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và hoạt động giống như một loại hormone trong cơ thể).

May mắn thay, một xét nghiệm máu đơn giản có thể cho bạn biết mức độ của bạn có bình thường hay không và bác sĩ có thể nói chuyện với bạn về những cách để nâng cao mức độ của bạn nếu nó quá thấp.

Nếu bạn bổ sung vitamin D, hãy biết rằng uống quá nhiều có thể dẫn đến sỏi thận.

Kiểm tra da để phát hiện dấu hiệu ung thư da

Tiên lượng của ung thư da nói chung tốt hơn nhiều so với một số bệnh ung thư khác. Một phần lý do cho điều này là những bệnh ung thư này có thể được nhìn thấy và do đó được phát hiện ở giai đoạn sớm hơn, dễ chữa hơn. Tất nhiên, điều này có nghĩa là bạn cần kiểm tra da thường xuyên.

Hướng dẫn tự kiểm tra da khác nhau tùy theo tổ chức. Dưới đây là khuyến cáo nên tự kiểm tra da hàng tháng của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, Tổ chức Chăm sóc Da và Học viện Da liễu Hoa Kỳ

Kiểm tra làn da của bạn rất dễ dàng, nhanh chóng và chắc chắn là công nghệ thấp. Tất cả những gì bạn cần là một chiếc gương soi toàn thân, gương cầm tay, lược và đèn sáng. Khi quan sát từng bộ phận trên cơ thể, hãy tìm hiểu kiểu, vị trí và kích thước của các nốt mụn trên da để bạn có thể nhanh chóng phát hiện bất kỳ thay đổi nào xảy ra. Hãy nhớ rằng khối u có khả năng gây ung thư có thể xuất hiện ở bất cứ đâu, ngay cả ở những khu vực thường không tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và một số bệnh ung thư da hoàn toàn không phải do ánh nắng mặt trời gây ra.

Hướng dẫn tự kiểm tra da khác nhau tùy theo tổ chức. Dưới đây là khuyến cáo nên tự kiểm tra da hàng tháng của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, Tổ chức Chăm sóc Da và Học viện Da liễu Hoa Kỳ:

– Sau khi tắm vòi hoa sen hoặc bồn tắm, hãy kiểm tra đầu và mặt của bạn, sử dụng cả hai gương để tìm những vùng khó nhìn thấy. Dùng lược tách tóc để có thể kiểm tra da đầu. Đừng quên tai, dưới cằm và cổ của bạn.

– Kiểm tra mặt trên và mặt dưới của bàn tay, kể cả móng tay và giữa các ngón tay.

– Kiểm tra cẳng tay, cánh tay trên, nách, ngực và bụng. Phụ nữ sẽ cần kiểm tra vùng da dưới ngực.

– Ngồi xuống và kiểm tra đùi, cẳng chân, mặt trên và mặt dưới của bàn chân, giữa các ngón chân và móng chân.

– Với chiếc gương cầm tay, hãy kiểm tra bắp chân và mặt sau của đùi, lưng dưới, mông và vùng sinh dục, lưng trên và gáy. Hãy quan sát triệt để nhất có thể.

Nếu cần thiết bạn nên nhờ người thân hoặc bạn bè giúp đỡ kiểm tra.

Sàng lọc ung thư

Không có hướng dẫn thống nhất về tần suất mọi người nên bác sĩ da liễu để kiểm tra da chính thức. Tốt nhất nên hỏi bác sĩ của bạn về lịch trình mà họ đề xuất dựa trên các yếu tố rủi ro cụ thể của bạn.

Điều trị dự phòng

Điều trị các tình trạng có thể dẫn đến ung thư da hoặc điều đó có thể giúp bạn vượt qua nguy cơ gia tăng có thể là một phần thiết yếu trong chiến lược phòng ngừa đối với một số người.

Tổn thương da tiền ung thư

Có một số tình trạng da được coi là tiền ung thư, chẳng hạn như dày sừng quang hóa. Tìm cách điều trị cho những thứ này có thể làm giảm khả năng chúng sẽ tiến triển thành ung thư. Dày sừng quang hóa có thể được điều trị theo một số cách, từ phẫu thuật lạnh đến cạo bằng que nạo cho đến bôi kem theo đơn.

Phòng ngừa bằng thuốc

Đối với những người có nguy cơ phát triển ung thư da cao đáng kể, thuốc có thể được xem xét.

Ung thư da tuy không quá nguy hiểm, nhưng để lại nhiều hệ lụy nếu chúng ta không biết cách chủ động phòng ngừa. Mong rằng bài viết trên đây đã cung cấp thêm các thông tin hữu ích để bạn có thể chủ động bảo vệ sức khỏe cho chính bản thân mình.

BS. Đỗ Nguyệt Thanh (Thọ Xuân Đường)