Ung thư có thể ảnh hưởng đến mọi khía cạnh sức khỏe của bạn, bao gồm cả sự thèm ăn và chế độ ăn uống của bạn. Bệnh nhân ung thư sẽ phải đối mặt với rất nhiều vấn đề, sức khỏe giảm sút, chính vì thế, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò vô cùng quan trọng. Dinh dưỡng tốt là điều quan trọng để có sức khỏe tốt. Một kế hoạch thực đơn dinh dưỡng hoàn chỉnh sẽ góp phần tăng thể lực, sức đề kháng cho bệnh nhân và nâng cao hiệu quả điều trị bệnh ung thư.

 

Điều trị ung thư ảnh hưởng đến chế độ ăn uống như thế nào?

Các phương pháp điều trị như hóa trị và một số hình thức xạ trị có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, bao gồm:

– Táo bón, có thể gây khó chịu và làm giảm ham muốn ăn uống của bạn;

– Tiêu chảy, có thể làm cạn kiệt chất dinh dưỡng của cơ thể bạn;

– Mệt mỏi, có nghĩa là bạn ít hoạt động hơn, do đó bạn đốt cháy ít calo hơn và không cảm thấy đói suốt cả ngày;

– Mất hương vị, có thể làm cho thức ăn không hấp dẫn;

– Buồn nôn và nôn, có thể làm giảm cảm giác thèm ăn và gây sụt cân.

Đôi khi tác dụng phụ cũng phụ thuộc vào loại ung thư cụ thể mà bạn mắc phải. Ví dụ: Điều trị ung thư vú và ung thư máu thường liên quan đến steroid. Steroid thực sự có thể làm tăng sự thèm ăn của bạn và tăng lượng đường trong máu, điều này có thể dẫn đến kháng insulin và tăng cân. Vì vậy, thay vì giảm cân, có thể tăng cân khá nhiều do kết hợp thuốc và lối sống ít vận động hơn trong quá trình điều trị ung thư.

Một số người cũng được điều trị bằng hormone sau khi hóa trị ung thư vú hoặc ung thư nội mạc tử cung. Thuốc ức chế sản xuất estrogen, một loại hormone đóng vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất. Nếu quá trình trao đổi chất của bạn chậm lại, bạn có thể tăng cân.

Những người bị ung thư tuyến tụy thường khó duy trì cân nặng của mình. Vì tuyến tụy không hoạt động bình thường nên chúng có thể không tiêu hóa được thức ăn một cách bình thường. Điều này có thể dẫn đến giảm cân hoặc suy dinh dưỡng.

Tại sao chế độ ăn uống lại quan trọng trong quá trình điều trị ung thư?

Vì điều trị ung thư có thể dẫn đến sự thay đổi khẩu vị và trọng lượng cơ thể, điều quan trọng là phải chú ý đến chế độ ăn uống của bạn. Ngoài việc giúp bạn duy trì cân nặng hợp lý, ăn một chế độ ăn uống cân bằng trong quá trình hóa trị hoặc xạ trị có thể:

– Giúp quản lý tác dụng phụ điều trị;

– Tăng năng lượng;

– Tăng trương lực cơ;

– Bảo tồn chức năng miễn dịch;

– Giảm viêm.

Những loại thực phẩm nên thêm vào chế độ ăn trong quá trình điều trị ung thư?

Bất kỳ ai mắc bệnh mãn tính, ngay cả khi không phải ung thư, nên ăn thực phẩm giàu protein, chất béo lành mạnh, ngũ cốc nguyên hạt, vitamin và khoáng chất. Nếu có thể, hãy thực hiện những điều chỉnh chế độ ăn uống này trước khi bắt đầu điều trị ung thư để bạn khỏe mạnh hơn trong quá trình điều trị.

Protein từ thực vật

Một số loại thực phẩm tốt nhất để ăn trong quá trình hóa trị hoặc các phương pháp điều trị ung thư khác là protein từ thực vật. Rajagopal cho biết chúng cung cấp hàm lượng vitamin và khoáng chất cao nhất. Điều này có nghĩa là ăn nhiều rau cũng như đậu, các loại đậu, quả hạch và hạt. Nếu bạn ăn protein động vật, hãy chọn các loại thịt nạc như thịt gà hoặc cá.

Chất béo lành mạnh

Chất béo không bão hòa đơn và không bão hòa đa cũng có lợi cho sức khỏe. Quả bơ, dầu ô liu, dầu hạt nho và quả óc chó đều chứa nhiều axit béo omega-3, giúp chống viêm và cải thiện sức khỏe tim mạch.

Tinh bột lành mạnh

Khi chọn carbohydrate, hãy chọn thực phẩm được chế biến tối thiểu, như gạo lứt, lúa mì nguyên hạt, cám và yến mạch. Chúng có chất xơ hòa tan, giúp duy trì vi khuẩn đường ruột tốt. Chất xơ hòa tan cũng thúc đẩy sản xuất axit béo chuỗi ngắn, giúp hỗ trợ mọi thứ từ quá trình trao đổi chất đến sửa chữa tế bào.

Vitamin và các khoáng chất

Các vitamin và khoáng chất giúp ích cho các quá trình enzyme trong cơ thể chúng ta, đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường chức năng miễn dịch và giảm viêm nhiễm. Khi có thể, hãy chọn thực phẩm tăng cường vitamin D. Chúng có thể bao gồm sữa, nước cam, sữa chua và một số loại ngũ cốc.

Bạn có nên bổ sung thực phẩm chức năng trong quá trình điều trị ung thư?

Nếu bạn không ăn nhiều như bình thường trong quá trình điều trị hoặc nếu bạn gặp các tác dụng phụ như nôn mửa và tiêu chảy khiến bạn mất vitamin và chất dinh dưỡng, bạn có thể cân nhắc dùng vitamin tổng hợp.

Vitamin D có xu hướng là loại vitamin thiếu hụt phổ biến nhất. Vitamin D giúp giữ cho hệ thống miễn dịch của bạn mạnh mẽ, giảm mệt mỏi và hỗ trợ sức khỏe của xương. Đặc biệt nếu bạn đang sử dụng steroid, bạn sẽ có nguy cơ bị giảm mật độ xương.

Nhưng nên nói chuyện với một chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký và bác sĩ ung thư của bạn trước khi thêm bất kỳ loại vitamin hoặc chất bổ sung nào vào chế độ ăn uống của bạn.

Làm thế nào chế độ ăn uống có thể giúp quản lý tác dụng phụ điều trị ung thư?

Một số thay đổi về chế độ ăn uống có thể giúp bạn kiểm soát các tác dụng phụ sau khi bắt đầu điều trị. Những tác dụng phụ này bao gồm:

– Chán ăn: Ăn nhiều bữa nhỏ hoặc đồ ăn nhẹ bổ dưỡng trong ngày thay vì ba bữa lớn;

– Táo bón: Uống nhiều nước, cân nhắc bổ sung chất xơ, thêm rau và đậu vào bữa ăn của bạn;

– Bệnh tiêu chảy: Chọn thực phẩm hoặc đồ uống có natri (nước uống thể thao hoặc nước canh) và kali (chuối và tất cả các loại nước ép trái cây tự nhiên);

– Mất vị giác: Biết ăn gì khi bạn không thể nếm có thể khó khăn. Cân nhắc thử các loại thực phẩm mới với các loại gia vị hoặc nước xốt khác nhau. Bạn cũng có thể thêm hương vị mạnh, chẳng hạn như chanh hoặc nước cốt chanh;

– Buồn nôn: Thực phẩm chống buồn nôn bao gồm cam quýt, gừng và dầu bạc hà. Bạn có thể ngậm một lát chanh, uống trà gừng hoặc nhai gừng.

Những thực phẩm bạn nên tránh trong quá trình điều trị ung thư?

Hãy nhận biết những gì đang đi vào cơ thể của bạn trong quá trình điều trị ung thư. Đọc nhãn dinh dưỡng và chuẩn bị càng nhiều thức ăn càng tốt. Tốt nhất là tránh xa thực phẩm chế biến, tinh chế cao. Bạn cũng nên tránh đồ chiên rán chứa nhiều dầu hydro hóa, có thể làm tăng tình trạng viêm nhiễm.

Điều quan trọng là đảm bảo thực phẩm của bạn an toàn, đặc biệt là trong quá trình điều trị ung thư. Một số phương pháp điều trị làm suy yếu hệ thống miễn dịch và điều này có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Bệnh do thực phẩm gây ra xảy ra khi vi khuẩn, vi rút hoặc nấm có hại làm ô nhiễm thực phẩm và khiến người ăn thực phẩm đó bị bệnh.

Dưới đây là một số lời khuyên cơ bản về an toàn thực phẩm:

– Rửa tay trước khi xử lý và chuẩn bị thức ăn. Ngoài ra, hãy rửa chúng sau khi chạm vào thực phẩm như thịt hoặc cá, trước khi bạn chạm vào các loại thực phẩm khác;

– Rửa kỹ rau và trái cây trước khi ăn;

– Xử lý và lưu trữ thực phẩm một cách an toàn. Ví dụ:

+ Sử dụng thớt riêng cho thịt và rau củ

+ Bảo quản thịt, cá ở ngăn dưới cùng của tủ lạnh

+ Không rã đông thực phẩm trên quầy hoặc dưới vòi nước ấm đang chảy

+Làm lạnh thực phẩm ngay sau khi mọi người đã được phục vụ

– Ăn thực phẩm nấu chín hoàn toàn. Ví dụ, không ăn trứng chưa được nấu chín. Tránh cá sống, hàu và động vật có vỏ;

– Tránh thực phẩm chưa được tiệt trùng. Điều này bao gồm các loại đồ uống như rượu táo chưa tiệt trùng, sữa tươi và nước ép trái cây, và các loại thực phẩm như pho mát làm từ sữa chưa tiệt trùng;

– Tránh mua bất kỳ loại thực phẩm nào đã quá hạn bán hoặc “hết hạn sử dụng”. Nếu bạn cần trợ giúp về chi phí ăn uống, trong quá trình điều trị ung thư, vui lòng nói chuyện với nhóm chăm sóc sức khỏe của bạn. Họ có thể tìm thấy các nguồn lực để hỗ trợ ngân sách của bạn;

– Thực hiện theo các hướng dẫn để bảo quản thực phẩm của bạn đúng cách, chẳng hạn như cho thực phẩm vào tủ lạnh sau khi bạn mở chúng.

Lập kế hoạch chế độ ăn uống điều trị ung thư

Việc xây dựng một kế hoạch ăn uống thiết thực cho bạn cũng rất quan trọng. Nếu bạn bận rộn vào buổi tối và không có thời gian cũng như năng lượng để nấu ăn, hãy cố gắng chọn các món ăn mang đi tốt cho sức khỏe. Nếu bạn đang ở trong tình trạng eo hẹp, việc thêm các loại thực phẩm bổ dưỡng, rẻ tiền như đậu hoặc trái cây hoặc rau củ đông lạnh vào các bữa ăn đơn giản có thể là một chặng đường dài.

Các chuyên gia dinh dưỡng và các bác sĩ đã được đào tạo chuyên môn về nhu cầu dinh dưỡng của những người mắc các bệnh cụ thể. Họ có thể giúp bạn lên kế hoạch cho các bữa ăn cung cấp cho bạn lượng calo và chất dinh dưỡng phù hợp. Mặc dù vẫn chưa biết chính xác liệu các loại thực phẩm và đồ uống cụ thể có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ sống sót sau ung thư hay không. Tuy nhiên, một chế độ ăn uống lành mạnh rất quan trọng đối với những người sống sót sau ung thư.

BS. Đỗ Nguyệt Thanh (Thọ Xuân Đường)