Trong những năm gần đây, đã có nhiều tiến bộ khoa học trong việc hiểu những gì xảy ra trong các tế bào cổ tử cung khi ung thư phát triển. Ngoài ra, một số yếu tố rủi ro (có thể thay đổi được và không thể thay đổi được) đã được xác định làm tăng khả năng phụ nữ có thể phát triển ung thư cổ tử cung.

Ung thư cổ tử cung bắt đầu từ các tế bào lót cổ tử cung (phần dưới của tử cung). Cổ tử cung kết nối thân tử cung (phần trên nơi thai nhi phát triển) với âm đạo. Các tế bào trong vùng chuyển đổi không đột nhiên biến thành ung thư. Thay vào đó, các tế bào bình thường của cổ tử cung đầu tiên dần dần phát triển những thay đổi bất thường có thể biến thành ung thư. Ung thư bắt đầu khi các tế bào trong cơ thể bắt đầu phát triển ngoài tầm kiểm soát. Bệnh ung thư cổ tử cung có thể phòng ngừa được nếu chúng ta tránh những yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được. Mục tiêu của việc tầm soát ung thư cổ tử cung là tìm ra các tế bào bất thường ở cổ tử cung hoặc ung thư cổ tử cung sớm khi bệnh có thể điều trị và chữa khỏi. Tầm soát thường xuyên có thể ngăn ngừa ung thư cổ tử cung và cứu sống bệnh nhân.

Nguyên nhân gây ung thư cổ tử cung là gì?

Sự phát triển của các tế bào người bình thường chủ yếu phụ thuộc vào thông tin chứa trong DNA của tế bào. DNA là hóa chất trong tế bào tạo nên gene của chúng ta, kiểm soát cách thức hoạt động của tế bào. Chúng ta trông giống cha mẹ mình vì họ là nguồn gốc của DNA của chúng ta. Nhưng DNA ảnh hưởng nhiều hơn là chỉ vẻ ngoài.

Một số gene kiểm soát thời điểm tế bào phát triển, phân chia và chết:

– Các gene giúp tế bào phát triển, phân chia và duy trì sự sống được gọi là gene gây ung thư.

– Các gene giúp kiểm soát sự phát triển của tế bào hoặc khiến tế bào chết đúng thời điểm được gọi là gene ức chế khối u.

– Ung thư có thể do đột biến DNA (khuyết tật gene) kích hoạt gen gây ung thư hoặc vô hiệu hóa gen ức chế khối u.

Virus u nhú ở người (HPV) có hai loại protein được gọi là E6 và E7 có tác dụng vô hiệu hóa một số gen ức chế khối u, chẳng hạn như p53 và Rb. Điều này có thể khiến các tế bào lót cổ tử cung phát triển quá mức và tạo ra những thay đổi ở các gene bổ sung, trong một số trường hợp có thể dẫn đến ung thư.

Nhưng HPV không phải là nguyên nhân duy nhất gây ra ung thư cổ tử cung. Hầu hết phụ nữ bị HPV không bị ung thư cổ tử cung, và các yếu tố nguy cơ khác, như hút thuốc và nhiễm HIV, ảnh hưởng đến việc phụ nữ nào tiếp xúc với HPV có nhiều khả năng mắc ung thư cổ tử cung hơn.

Có thể phòng ngừa ung thư cổ tử cung không?

Quan trọng nhất chúng ta có thể làm để phòng ngừa ung thư cổ tử cung là tiêm vaccin HPV nếu đủ điều kiện và xét nghiệm thường xuyên.

Dạng ung thư cổ tử cung phổ biến nhất bắt đầu bằng những thay đổi tiền ung thư và có nhiều cách để ngăn chặn điều này phát triển. Cách đầu tiên là tìm và điều trị tiền ung thư trước khi chúng trở thành ung thư xâm lấn, và cách thứ hai là ngăn ngừa tiền ung thư.

Tìm tiền ung thư cổ tử cung

Một cách đã được chứng minh là hiệu quả để phòng ngừa ung thư cổ tử cung là làm xét nghiệm sàng lọc. Sàng lọc là làm xét nghiệm để tìm ra các tình trạng có thể dẫn đến ung thư và có thể tìm ra tiền ung thư trước khi chúng có thể chuyển thành ung thư xâm lấn. Xét nghiệm Pap (hoặc phết tế bào Pap) và xét nghiệm virus u nhú ở người (HPV) là các xét nghiệm cụ thể được sử dụng trong quá trình sàng lọc ung thư cổ tử cung. Các xét nghiệm này được thực hiện theo cùng một cách. Một chuyên gia y tế sử dụng một công cụ đặc biệt để nhẹ nhàng cạo hoặc chải cổ tử cung để loại bỏ các tế bào để xét nghiệm. Nếu phát hiện ra tiền ung thư, nó có thể được điều trị, ngăn không cho nó chuyển thành ung thư cổ tử cung.

Xét nghiệm HPV tìm kiếm tình trạng nhiễm trùng do các loại HPV có nguy cơ cao có nhiều khả năng gây ra tiền ung thư và ung thư cổ tử cung. Có một số xét nghiệm HPV được chấp thuận là xét nghiệm HPV chính và một số khác được chấp thuận là một phần của xét nghiệm đồng thời.

Xét nghiệm Pap hoặc phết tế bào là một thủ thuật được sử dụng để thu thập các tế bào từ cổ tử cung để có thể quan sát kỹ trong phòng xét nghiệm nhằm tìm ra ung thư và tiền ung thư. Điều quan trọng cần biết là hầu hết các loại ung thư cổ tử cung xâm lấn đều được phát hiện ở những phụ nữ chưa từng xét nghiệm Pap thường xuyên. Xét nghiệm Pap có thể được thực hiện trong khi khám vùng chậu, nhưng không phải tất cả các xét nghiệm vùng chậu đều bao gồm xét nghiệm Pap.

Kết quả xét nghiệm HPV, cùng với kết quả xét nghiệm trước đây, xác định nguy cơ phát triển ung thư cổ tử cung của chúng ta. Nếu xét nghiệm dương tính, điều này có thể có nghĩa là nhiều lần tái khám hơn, nhiều xét nghiệm hơn để tìm tiền ung thư hoặc ung thư, và đôi khi là một thủ thuật để điều trị bất kỳ tiền ung thư nào có thể được tìm thấy.

Tốt nhất là chúng ta nên trao đổi chi tiết hơn với bác sĩ về kết quả xét nghiệm sàng lọc để hiểu rõ hơn về nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung và các bước tiếp theo.

Những việc cần làm để phòng ngừa tiền ung thư và ung thư

Dựa trên độ tuổi, sức khỏe tổng thể và nguy cơ ung thư cổ tử cung, có một số biện pháp có thể thực hiện để ngăn ngừa tiền ung thư và các tình trạng dẫn đến tiền ung thư.

Tiêm vaccin HPV

Có các loại vaccin có thể giúp bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên khỏi một số bệnh do nhiễm HPV. Các loại vaccin này bảo vệ chống lại nhiễm trùng các loại HPV thường liên quan đến ung thư, cũng như một số loại có thể gây ra mụn cóc ở hậu môn và bộ phận sinh dục.

Những loại vaccin này chỉ có tác dụng ngăn ngừa nhiễm HPV, chúng sẽ không điều trị được tình trạng nhiễm trùng đã có. Đó là lý do tại sao, để đạt hiệu quả cao nhất, vaccin HPV nên được tiêm trước khi một người tiếp xúc với HPV (chẳng hạn như thông qua hoạt động tình dục).

Các loại vaccin này giúp ngăn ngừa tiền ung thư và ung thư cổ tử cung. Một số loại vaccin HPV cũng được chấp thuận để giúp ngăn ngừa các loại ung thư khác và mụn cóc hậu môn và sinh dục.

Vaccin đòi hỏi phải tiêm một đủ phác đồ. Tác dụng phụ thường nhẹ. Tác dụng phụ phổ biến nhất là đỏ, sưng và đau trong thời gian ngắn tại vị trí tiêm. Hiếm khi, một người trẻ có thể ngất xỉu ngay sau khi tiêm.

Khuyến nghị:

– Tiêm vaccin HPV cho trẻ em từ 9 đến 12 tuổi.

– Trẻ em và thanh thiếu niên từ 13 đến 26 tuổi chưa được tiêm vaccin hoặc chưa tiêm đủ liều nên tiêm vaccin càng sớm càng tốt. Tiêm vaccin cho thanh thiếu niên sẽ không ngăn ngừa được nhiều bệnh ung thư như tiêm vaccin cho trẻ em và thanh thiếu niên.

– Không khuyến cáo tiêm vaccin HPV cho những người trên 26 tuổi.

– Điều quan trọng cần biết là không có vaccin nào có thể bảo vệ hoàn toàn chống lại tất cả các loại HPV gây ung thư, do đó vẫn cần tầm soát ung thư cổ tử cung định kỳ.

Hạn chế tiếp xúc với HPV

HPV lây truyền từ người này sang người khác trong quá trình tiếp xúc da kề da với vùng cơ thể bị nhiễm bệnh. Mặc dù HPV có thể lây lan trong quá trình tiếp xúc da kề da, bao gồm quan hệ tình dục qua đường âm đạo, hậu môn và miệng, không nhất thiết phải quan hệ tình dục thì virus mới lây lan. Chỉ cần tiếp xúc da kề da với vùng cơ thể bị nhiễm HPV là đủ. Điều này có nghĩa là virus có thể lây lan mà không cần quan hệ tình dục. Thậm chí, nhiễm trùng bộ phận sinh dục cũng có thể lây lan qua tiếp xúc tay – bộ phận sinh dục.

Ngoài ra, nhiễm trùng HPV dường như có thể lây lan từ bộ phận này sang bộ phận khác của cơ thể. Điều này có nghĩa là nhiễm trùng có thể bắt đầu ở cổ tử cung và sau đó lan đến âm đạo và âm hộ.

Có thể rất khó để không tiếp xúc với HPV. Có thể ngăn ngừa nhiễm HPV bằng cách không cho người khác tiếp xúc với vùng hậu môn hoặc bộ phận sinh dục của chúng ta, nhưng ngay cả khi đó vẫn có thể có những cách khác để bị nhiễm mà vẫn chưa rõ ràng.

Hạn chế số lượng chúng ta tình và tránh quan hệ tình dục với những người đã có nhiều bạn tình khác có thể làm giảm nguy cơ tiếp xúc với HPV. Nhưng một lần nữa, HPV rất phổ biến, vì vậy quan hệ tình dục với ngay cả một người khác cũng có thể khiến chúng ta gặp rủi ro. Hãy nhớ rằng một người có thể bị HPV trong nhiều năm và vẫn không có triệu chứng. Vì vậy, có khả năng một người có thể bị nhiễm virus và lây truyền mà không biết.

Sử dụng bao cao su

Bao cao su cung cấp một số biện pháp bảo vệ chống lại HPV nhưng chúng không hoàn toàn ngăn ngừa nhiễm trùng. Một lý do khiến bao cao su không thể bảo vệ hoàn toàn là vì chúng không bao phủ mọi vùng cơ thể có thể bị nhiễm HPV, chẳng hạn như da ở vùng sinh dục hoặc hậu môn. Tuy nhiên, bao cao su cung cấp một số biện pháp bảo vệ chống lại HPV và chúng cũng giúp bảo vệ chống lại HIV và một số bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.

Không hút thuốc

Không hút thuốc là một cách quan trọng khác để giảm nguy cơ tiền ung thư và ung thư cổ tử cung.
Bỏ thuốc lá không phải là điều dễ dàng, nhưng chúng ta có thể làm được. Cho dù chúng ta không hút thuốc lá, nhưng hít bị động khói thuốc là cũng gây ảnh hưởng đến sức khỏe, bởi vậy cần phải cố gắng giúp đỡ bạn bè hoặc người thân bỏ thuốc lá.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)