Các nghiên cứu trước đây cho thấy di truyền chỉ chiếm khoảng một nửa số ca ung thư, điều này cho thấy sự tiếp xúc với môi trường và các yếu tố kinh tế xã hội cũng có thể đóng một vai trò nào đó. Ung thư đã nhanh chóng trở thành một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, nhưng biết được nguy cơ của mình có thể giúp chúng ta phòng tránh được ung thư.

 

Béo phì, chế độ ăn uống kém, mất cân bằng nội tiết tố và viêm mãn tính đều là những nguyên nhân gây ra bệnh ung thư thường gặp. Nhưng một số tác nhân gây ung thư mà chúng ta không ngờ tới, đó là những thói quen tưởng chừng như vô hại thực sự có thể làm tăng nguy cơ ung thư.

Môi trường sống

Chất lượng không khí kém và môi trường xây dựng tương quan chặt chẽ nhất với tỷ lệ ung thư cao. Các bệnh ung thư tuyến tiền liệt và ung thư vú liên quan chặt chẽ nhất đến môi trường kém. Nghiên cứu khác cho chúng ta biết rằng các khu dân cư bị ô nhiễm không khí có khả năng đối mặt với nguy cơ ung thư cao hơn.

Nến thơm và chất làm thơm mát không khí

Limonene – một chất hóa học tổng hợp được sử dụng để tạo mùi cam quýt, thường có trong các loại nến thơm, chất khử mùi không khí mà mọi người thường dùng. Khi limonene được phát tán vào không khí, nó sẽ phản ứng với ozone để tạo ra formaldehyde, chất có liên quan đến một số bệnh ung thư khác nhau, bao gồm bệnh bạch cầu dòng tủy và ung thư vòm họng. Sự nguy hiểm của mùi hương tổng hợp còn vượt xa cả bệnh ung thư. Nước hoa giả có liên quan đến sự hỗn loạn hormone, hen suyễn và các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác.

Phòng chống bằng cách giảm sử dụng các sản phẩm có mùi thơm hóa học, chúng ta có thể giảm lượng tiếp xúc với limonene. Limonene không phải là thành phần duy nhất đáng sợ. Các sản phẩm có chứa hương thơm có các thành phần parfum, phthalates, DEP, DBP hoặc DEHP cũng là những chất có hại đối với sức khỏe, cần đọc thành phần của sản phẩm để tránh sử dụng. Có nhiều cách làm sạch và thơm không khí tự nhiên như tinh dầu thảo dược, trầm hương, cây trồng lọc không khí…

Xem thêm: Bộ sản phẩm Pháp Bảo Bình An giúp làm sạch không khí, phòng chống vi khuẩn, virus gây bệnh.

Rượu, bia

Năm 2016, các nhà nghiên cứu Đan Mạch đã công bố một nghiên cứu về mối liên hệ giữa việc tăng tiêu thụ rượu và nguy cơ ung thư vú. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những phụ nữ sử dụng nhiều rượu họ trong thời gian 5 năm đối mặt với nguy cơ ung thư vú cao hơn.

Bên cạnh ung thư vú, các nhà nghiên cứu cũng thấy rằng rượu còn liên quan đến các bệnh ung thư vòm họng, ung thư thực quản, ung thư gan và ung thư đại trực tràng.

Tại sao rượu lại gây ra những tác động tiêu cực này? Cơ thể chúng ta chuyển hóa ethanol trong đồ uống có cồn thành acetaldehyde, chất này có thể làm hỏng DNA và protein trong cơ thể. Rượu cũng có thể kích hoạt quá trình oxy hóa trong cơ thể, làm tổn hại thêm DNA, protein và chất béo. Sự hấp thụ chất dinh dưỡng bị suy giảm và mức độ tăng estrogen cũng có thể là nguyên nhân.

Mùn cưa

Đây là một nguyên nhân mà hầu hết chúng ta có thể chưa bao giờ nghe nói về trước đây. Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) cũng phân loại bụi gỗ là chất gây ung thư ở người. Một nghiên cứu đã quan sát thấy những công nhân nội thất và những công nhân khác tiếp xúc với bụi gỗ có nhiều khả năng phát triển một dạng ung thư mũi gọi là ung thư biểu mô tuyến. Bụi gỗ cứng, bao gồm gỗ dẻ gai và sồi, có nguy cơ cao nhất. Chúng ta có thể kiểm soát việc tiếp xúc với bụi gỗ thông qua hệ thống thông gió được thiết kế tốt và / hoặc thiết bị bảo vệ đường hô hấp. Hãy đeo khẩu trang, đặc biệt là các loại khẩu trang được chứng nhận có tác dụng chống bụi mịn để bảo vệ khỏi các hạt bụi gỗ mịn.

Bao bì thực phẩm

Chúng ta thường nghe nói rằng lựa chọn chế độ ăn uống có ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư, bao bì cũng có thể đóng một vai trò nào đó. Thức ăn nhanh, thức ăn sẵn thường dùng bao bì như giấy gói và hộp thường chứa hóa chất perfluorinated, còn được gọi là PFC và PFAS, những lớp lót chống bám bẩn dầu mỡ và vết bẩn này trong bao bì dễ dàng di chuyển từ bao bì và vào thực phẩm. Những hóa chất này có liên quan đến bệnh ung thư và các vấn đề phát triển, sinh sản, suy giảm chức năng miễn dịch và các ảnh hưởng sức khỏe khác.

Làm thế nào để tránh tác hại của bao bì thực phẩm? Trong khi ăn ở ngoài, rất khó để tránh khỏi hóa chất perfluorinated. Vậy nên chúng ta có thể cố gắng ăn các bữa ăn tươi tự chế biến ở nhà càng nhiều càng tốt. Cũng tránh sử dụng các loại dụng cụ một lần bằng nhựa hay giấy có lót chống bám dầu mỡ để đựng thức ăn, đồ uống.

Một số loại kem chống nắng

Mặc dù tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá nhiều có thể gây ung thư, nhưng việc lạm dụng kem chống nắng hóa học cũng có những nguy cơ gây bệnh. Benzophenone-3 (hoặc oxybenzone), một thành phần phổ biến trong kem chống nắng hóa học, tạo ra các gốc tự do, có thể kích hoạt tổn thương DNA và phát triển ung thư.

Cách phòng chống: Hãy chú ý đọc nhãn kem chống nắng và tránh mua bất kỳ sản phẩm nào có chứa hóa chất mạnh như axit para amino benzoic, octyl salicyclate, cinoxate, dioxybenzone, phenylbenzimidazole, homosalate, menthyl anthranilate, octocrylene, methoxycinnamate, parabens và đặc biệt là oxybenzone. Việc sử dụng kem chống nắng vật lý với các thành phần tự nhiên sẽ giúp bảo vệ làn da và tránh được các hóa chất kể trên, từ đó làm giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư.

Thiếu ánh sáng mặt trời

Theo các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Ung thư Moores thuộc Đại học California, San Diego, khoảng 250.000 trường hợp ung thư đại trực tràng và 350.000 trường hợp ung thư vú có thể được ngăn ngừa trên toàn thế giới bằng cách tăng lượng vitamin D3. Các nhà nghiên cứu đã kiểm tra mối liên quan giữa vitamin D và ung thư bằng cách sử dụng các phép đo vệ tinh về mặt trời và độ che phủ của mây. Họ lấy thông tin đó và phân tích nồng độ vitamin D3 trong máu. Cuối cùng, các nhà nghiên cứu đã tìm ra mối tương quan nghịch giữa vitamin D trong huyết thanh và nguy cơ ung thư đại trực tràng và ung thư vú, nghĩa là càng ít vitamin D thì nguy cơ càng cao. Mặc dù ánh nắng mặt trời quá nhiều có thể gây hại cho da, nhưng ánh nắng mặt trời là nguồn cung cấp vitamin D.

Cách phòng chống: Có một số cách để hấp thụ ánh nắng mặt trời và bổ sung lượng vitamin D. Dành 30 phút mỗi ngày để tắm nắng, tốt nhất vào buổi sáng sớm và sau 5 giờ chiều để giúp tăng cường sức khỏe, phòng chống bệnh tật.

Virus và vi khuẩn

Các loại virus như virus Epstein-Barr và HIV có liên quan đến ung thư thông qua một số nghiên cứu. Các nhà nghiên cứu cho rằng ít nhất 95% dân số nói chung bị ảnh hưởng bởi virus Epstein-Barr (EBV) khi trưởng thành. EBV được biết đến nhiều nhất vì gây ra bệnh tăng bạch cầu đơn nhân, hoặc “mono”, “bệnh nụ hôn”, nhưng hầu hết các trường hợp nhiễm EVB đều không đáng chú ý, ngay cả khi hoạt động trong cơ thể. Hầu hết mọi người không có triệu chứng hoặc hậu quả ngay lập tức. EBV vẫn không hoạt động trong suốt cuộc đời cho đến khi được kích hoạt bởi bất kỳ thứ gì từ thuốc trừ sâu hoặc nấm mốc tiếp xúc. Sự thiếu hụt dinh dưỡng, chấn thương, tiếp xúc với kim loại nặng và chấn thương tinh thần cũng có thể làm cho một loại virus không hoạt động trở lại cuộc sống. Trong một nghiên cứu năm 2016, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng các tế bào vú liên kết với virus Epstein Barr và biến đổi thành một căn bệnh ung thư mạnh. Vì lý do này, các nhà nghiên cứu kết luận EBV có thể làm tăng tốc độ phát triển của ung thư vú ác tính.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những người nhiễm HIV phải đối mặt với nguy cơ cao hơn phát triển sarcoma Kaposi, u lympho không Hodgkin và ung thư cổ tử cung. Trên thực tế, đây thường được gọi là “các tình trạng xác định bệnh AIDS” vì nếu ai đó nhiễm HIV cũng có một trong các tình trạng này, nó có thể là dấu hiệu của sự phát triển của AIDS.

Làm việc ca đêm

Theo một số nghiên cứu lớn, thức khuya có thể làm tăng nguy cơ ung thư ở một số người.

Do nhịp sinh học trung tâm của cơ thể (còn được gọi là “đồng hồ chính” của cơ thể) hoạt động chủ yếu để phản ứng với ánh sáng và bóng tối trong môi trường, việc thay đổi ban đêm can thiệp vào nhịp sinh học tự nhiên của cơ thể. Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học chia chuột thành hai nhóm; một nhóm chuột đã trải qua một lịch trình ánh sáng bình thường (12 giờ sáng và 12 giờ tối), nhóm còn lại tiếp xúc với ánh sáng thêm 8 giờ sau mỗi 2 đến 3 ngày. So với nhóm đối chứng, những con chuột tiếp xúc với ánh sáng bất thường có sự phát triển khối u nhanh hơn.

Đồ ăn bị cháy

Mối liên hệ của bệnh ung thư với đồ ăn chiên rán và chứng viêm nhiễm có thể không phải là điều bất ngờ, nhưng câu chuyện còn nhiều điều hơn thế. Acrylamide là một chất hóa học được tạo ra trong thực phẩm giàu tinh bột (như khoai tây và bánh mì nướng) khi chúng được nấu chín ở nhiệt độ cao hơn. Chiên, nướng hoặc nướng các loại thực phẩm giàu tinh bột trên 120oC có thể kích hoạt sự hình thành acrylamide, trong khi đun sôi và cho vào lò vi sóng thì ít có khả năng hơn. Các nghiên cứu cho thấy acrylamide có thể làm hỏng DNA và gây ung thư ở động vật. Vì lý do này, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế đã đặt tên acrylamide là “chất gây ung thư có thể xảy ra”, nhưng cho đến nay, ăn thực phẩm có chứa acrylamide không liên quan trực tiếp đến việc tăng nguy cơ ung thư ở người.

Chúng ta có thể giảm tới 99% chất gây ung thư trong thịt nướng cháy bằng cách nấu đơn giản. Nghiên cứu từ Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Hawaii cho thấy việc nấu thịt bằng cách sử dụng nước ướp gia vị mua ở cửa hàng thường chứa lượng đường dư thừa và siro ngô có hàm lượng fructose cao thực sự có thể làm tăng gấp ba lần lượng amin dị vòng (HCAs), các hợp chất độc hại, gây ung thư cũng được tìm thấy trong khói than nướng.

Cách phòng tránh: Tuy nhiên, để an toàn, các chuyên gia khuyên không nên ăn những thực phẩm bị cháy. Tránh chiên, nướng hoặc nướng trong thời gian dài ở nhiệt độ cao. Ngâm, thái lát hoặc cắt khúc trong 30 phút làm giảm 38% mức acrylamide. Nếu có nhiều thời gian hơn, ngâm trong 2 giờ sẽ làm giảm gần một nửa mức acrylamide. Tất nhiên, hạn chế ăn khoai tây chiên là một cách tuyệt vời để loại bỏ acrylamide và lượng calo dư thừa. Khi nói đến việc giảm tác nhân gây ung thư trong thịt, chúng ta có thể giảm mức HCAs bằng cách sử dụng nước sốt làm từ giấm thay vì các loại có đường và bao gồm những thứ như nghệ, tỏi và các loại thảo mộc như hương thảo.

Một lối sống ít vận động

Một phân tích năm 2014 của Đại học Regensburg, Đức, đã đánh giá mối tương quan giữa thời gian xem TV, thời gian ngồi giải trí, thời gian ngồi làm việc và tổng thời gian ngồi vì nó liên quan đến nguy cơ ung thư. Khi so sánh mức độ cao nhất của hành vi ít vận động với mức thấp nhất, các nhà nghiên cứu nhận thấy những người tham gia ít vận động hơn đối mặt với nguy cơ ung thư ruột đại tràng, ung thư nội mạc tử cung và ung thư phổi cao hơn. Nguy cơ ung thư tăng lên khi thời gian ngồi tăng lên 2 giờ. Điều này dường như không phụ thuộc vào hoạt động thể chất, có nghĩa là thời gian ngồi nhiều vẫn có thể gây bất lợi ngay cả khi hoạt động thể chất khác.

Cách phòng chống: Việc ngồi hàng giờ liên tục đôi khi có thể cảm thấy không thể tránh khỏi đối với nhân viên văn phòng, để tránh rơi vào bẫy của lối sống ít vận động. Trong suốt cả ngày, hãy đặt báo thức để nhắc nhở bản thân thỉnh thoảng đứng lên và vươn vai, đi lại và vận động nhẹ nhàng.

Bằng cách sống một lối sống năng động, ăn uống khoa học, tránh các hóa chất độc hại, duy trì một lối sống lành mạnh và sống trong một môi trường trong lành, chúng ta có thể giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư.

BS. Nguyễn Thùy Ngân