Bồ công anh là loài thảo dược phổ biến và nổi tiếng trên toàn thế giới, lá bồ công anh thường được dùng trong y học cổ truyền. Rễ bồ công anh cũng chứa nhiều hoạt chất và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe của chúng ta, trong đó có tác dụng chống lại ung thư.

 

Rễ bồ công anh ít calo nhưng lại giàu chất xơ cũng như chất chống oxy hóa, vitamin K, vitamin A và vitamin C. Các nghiên cứu còn cho thấy rễ bồ công có thể giúp giảm sự phát triển của ung thư, giảm mức cholesterol và hỗ trợ chức năng gan.

Bồ công anh là gì?

Bồ công anh (Taraxacum officinale), là một loại thực vật có hoa có nguồn gốc từ Châu u, Châu Á và Bắc Mỹ. Loài bồ công anh này còn được gọi là bồ công anh lùn, bồ công anh hoa vàng, hoàng hoa địa đinh… Là một thành viên của họ Cúc (Asteraceae).

Bồ công anh tạo ra nhiều hoa nhỏ màu vàng, được gọi là hoa con, cùng nhau tạo thành một đầu hoa. Sau khi ra hoa xong, đầu hoa khô đi, các hoa con rụng và một đầu hạt được hình thành.

Những hạt bồ công anh sau đó được gió phát tán một cách tự nhiên… hoặc được thổi đi nhờ con người (người ta tin rằng ước điều gì đó và thổi bay bồ công anh sẽ giúp niềm tin mạnh mẽ hơn).

Mặc dù bồ công anh thường bị coi là một loại cỏ dại khó chịu, nhưng nó thực sự có thể là một bổ sung hữu ích cho cả nhà bếp và tủ thuốc của chúng ta. Nhiều bộ phận của cây bồ công anh có thể ăn được, bao gồm rễ, lá, hạt và hoa.

Cả rễ và lá bồ công anh đều chứa nhiều đặc tính tăng cường sức khỏe và có thể được sử dụng để chế biến mọi thứ, từ trà bồ công anh đến món salad siêu bổ dưỡng. Loại cây này không chỉ chứa nhiều vitamin và chất chống oxy hóa, chẳng hạn như silymarin, silibinin, curcumin, berberine và resveratrol… mà còn chứa Kali, Magie, kẽm, sắt và choline.

Rễ bồ công anh cũng có lịch sử sử dụng phong phú trong y học cổ truyền. Trên thực tế, nguồn gốc của bồ công anh như một phương thuốc tự nhiên có thể bắt nguồn từ năm 659 TCN ở Trung Quốc cổ đại. Nó cũng được sử dụng trong y học Ả Rập, xứ Wales và châu u và được ăn sống hoặc làm thành nước ép hoặc thuốc bổ.

Công dụng truyền thống của bồ công anh là giúp tiêu hóa tốt hơn và chữa bệnh gan. Một số bộ lạc người Mỹ bản địa nhai rễ bồ công anh để giảm đau, dùng lá giã nát lấy nước bôi tại chỗ để giảm đau họng.

Ở một số quốc gia như Scotland và Pháp, bồ công anh có biệt danh là “tiểu ra giường”, do tác dụng lợi tiểu tự nhiên của nó có thể gây ra tình trạng đi tiểu nhiều hơn.

Lợi ích rễ bồ công anh

Dưới đây là thông tin thêm về những gì nghiên cứu đã cho chúng ta thấy về lợi ích của rễ bồ công anh.

Có thể giúp tiêu diệt tế bào ung thư

Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng rễ bồ công anh có thể hữu ích trong việc ngăn ngừa và điều trị một số loại ung thư, bao gồm ung thư gan, bệnh bạch cầu, ung thư tuyến tụy, ung thư vú, ung thư da, ung thư thực quản, ung thư đại tràng và ung thư tuyến tiền liệt.

Một nghiên cứu năm 2011 ở Canada đã điều trị các tế bào ung thư da bằng chiết xuất bồ công anh và phát hiện ra rằng nó bắt đầu tiêu diệt các tế bào ung thư chỉ sau 48 giờ điều trị.

Một nghiên cứu khác trên Oncotarget cho thấy chiết xuất rễ cây bồ công anh có thể tiêu diệt 95% tế bào ung thư đại tràng trong vòng 2 ngày.

Giàu chất chống oxy hóa

Các nghiên cứu cho thấy rễ bồ công anh đặc biệt giàu chất chống oxy hóa, chẳng hạn như β-caroten, polyphenol, coumarin và các dẫn xuất axit hydroxycinnamic, có thể mang lại nhiều lợi ích sức khỏe mạnh mẽ vì các chất này chống lại các gốc tự do.

Các gốc tự do là các hợp chất hình thành trong cơ thể do hậu quả của căng thẳng, ô nhiễm và chế độ ăn uống kém khoa học. Theo thời gian, sự tích tụ của các gốc tự do có thể dẫn đến tổn thương tế bào và bệnh mãn tính. Chất chống oxy hóa có thể giúp trung hòa các hợp chất có hại này và đã được chứng minh là làm giảm nguy cơ mắc các bệnh như bệnh tim mạch và ung thư.

Khi bôi tại chỗ, bồ công anh cũng có tác dụng bảo vệ da chống lại tác hại của ánh nắng mặt trời, lão hóa và mụn trứng cá.

Có thể giúp giảm cholesterol và huyết áp cao

Cholesterol cao là một trong những tác nhân chính gây ra bệnh tim mạch vành. Thay đổi chế độ ăn uống lành mạnh là một trong những cách dễ nhất để ngăn ngừa cholesterol cao.

Cùng với việc hạn chế ăn thực phẩm chế biến, bao gồm nhiều thực phẩm nguyên chất như trái cây và rau quả có thể giúp giảm cholesterol. Rễ bồ công anh đã được chứng minh là giúp giảm mức cholesterol.

Trong một nghiên cứu, thỏ được cho ăn chế độ ăn nhiều cholesterol và bổ sung rễ bồ công anh. Bồ công anh dẫn đến giảm cholesterol toàn phần, chất béo trung tính và cholesterol xấu LDL, cũng như tăng cholesterol HDL có lợi.

Các nghiên cứu cũng cho thấy rằng bồ công anh có thể giúp bình thường hóa lượng đường trong máu và giảm huyết áp cao.

Hỗ trợ sức khỏe gan và thận

Rễ bồ công anh có lợi cho gan, giúp bảo vệ gan khỏi stress oxy hóa và giữ cho cơ quan này hoạt động hiệu quả. Trên thực tế, các bài thuốc y học cổ truyền từ lâu đã công nhận tác dụng bổ gan của bồ công anh, chủ yếu là do tác dụng chống viêm và khả năng chống lại stress oxy hóa.

Một nghiên cứu được thực hiện ở Hàn Quốc cho thấy chiết xuất bồ công anh ngăn ngừa tổn thương gan do độc tính của rượu ở cả in vitro và in vivo.

Những tác dụng bảo vệ này có thể là do lượng chất chống oxy hóa có trong rễ bồ công anh, cũng như khả năng ngăn ngừa tổn thương tế bào.

Bồ công anh được biết là có tác dụng lợi tiểu tự nhiên, nghĩa là nó làm tăng tần suất đi tiểu, giúp thận khỏe mạnh.

Theo Tập đoàn Y tế Mount Sinai, “Các nhà thảo dược học sử dụng rễ bồ công anh để giải độc gan và túi mật, và lá bồ công anh để hỗ trợ chức năng thận.”

Hỗ trợ hệ thống miễn dịch và chống lại vi khuẩn

Rễ bồ công anh còn có đặc tính kháng khuẩn và kháng virus có thể giúp ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh và mầm bệnh.

Một nghiên cứu ở Ireland được công bố trên Phytotherapy Research cho thấy rễ bồ công anh đặc biệt hiệu quả đối với một số chủng vi khuẩn gây nhiễm trùng tụ cầu khuẩn và bệnh do thực phẩm.

Mặc dù cần nhiều nghiên cứu hơn nhưng rễ bồ công anh có thể là một phương pháp tự nhiên hữu ích để hỗ trợ hệ thống miễn dịch chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn.

Tăng cường sức khỏe xương

Bồ công anh là một nguồn cung cấp vitamin K tuyệt vời, một chất dinh dưỡng quan trọng đóng vai trò chính đối với sức khỏe của xương. Loại vitamin thiết yếu này làm tăng mức độ của một loại protein cụ thể cần thiết để giúp xương chắc khỏe, đó chính là lý do tại sao lượng vitamin K hấp thụ thấp hơn có liên quan đến việc tăng nguy cơ gãy xương và giảm mật độ xương.

Bồ công anh cũng chứa calci, tạo thành cấu trúc của xương và răng để giúp chúng chắc khỏe.

Tăng cường sức khỏe làn da

Bồ công anh cung cấp một lượng lớn chất chống oxy hóa, có thể bảo vệ các tế bào da khỏi bị hư hại để làm chậm các dấu hiệu lão hóa và giữ cho chúng ta có vẻ ngoài tốt nhất.

Không chỉ vậy, một nghiên cứu trong ống nghiệm năm 2015 ở Canada cũng cho thấy rằng việc thoa chiết xuất bồ công anh lên tế bào da giúp bảo vệ chống lại tác hại của tia cực tím.

Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng bồ công anh có thể sở hữu đặc tính kháng khuẩn mạnh mẽ, có thể giúp ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn để ngăn ngừa nhiễm trùng da.

Giàu chất xơ

Rễ bồ công anh là một nguồn chất xơ tuyệt vời và đặc biệt giàu một loại chất xơ hòa tan được gọi là inulin.

Chất xơ có liên quan đến một số lợi ích sức khỏe, đặc biệt là khi điều chỉnh đường huyết.

Ngoài việc duy trì đường huyết ổn định, chất xơ còn có thể bảo vệ chống lại vô số vấn đề về tiêu hóa, bao gồm táo bón, đau dạ dày, trĩ, bệnh trào ngược dạ dày thực quản và loét dạ dày.

Cách dùng bồ công anh

Hoa của cây bồ công anh có thể được dùng để làm rượu bồ công anh hoặc thạch bồ công anh, trong khi lá xanh có thể được thêm vào súp, sa lát và cuốn thịt.

Rễ của cây bồ công anh cũng có thể được sử dụng trong nhiều công thức pha chế, nhưng nhiều người chọn cách ủ rễ bồ công anh thành một loại trà ngon hoặc chất thay thế cà phê nhẹ nhàng.

Trà và cà phê rễ bồ công anh đều là đồ uống tự nhiên, không chứa caffein có thể giúp chúng bắt đầu ngày mới hứng khởi. Mỗi ngày nên dùng khoảng 4 – 10g loại thảo dược này.

Hầu hết các chất bổ sung khô/bột đều chứa từ 500 – 1.500mg chiết xuất rễ bồ công anh mỗi khẩu phần.

Tương tác thuốc

Bồ công anh rất giàu vitamin K, có thể ảnh hưởng đến quá trình đông máu. Nếu dùng warfarin hoặc một loại thuốc làm loãng máu khác, chúng ta cần duy trì lượng vitamin K phù hợp để tránh ảnh hưởng đến thuốc điều trị.

Bởi vì nó hoạt động như thuốc lợi tiểu, bồ công anh có thể ảnh hưởng đến chức năng thận. Nó cũng có thể tương tác với các loại thuốc bị phân hủy bởi gan.

Để tránh tương tác, hãy dùng bồ công anh ít nhất 2 giờ trở lên sau/trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào.

Nếu chúng ta có bất kỳ tình trạng sức khỏe tiềm ẩn nào, chẳng hạn như bệnh gan, tiểu đường hoặc các vấn đề về thận, tốt nhất nên nói chuyện với bác sĩ trước khi bắt đầu bổ sung hoặc thực hiện bất kỳ thay đổi lớn nào đối với chế độ ăn uống của mình. Điều này đặc biệt quan trọng nếu người bệnh dùng thuốc hàng ngày và đang xem xét bổ sung chiết xuất rễ cây bồ công anh.

Tác dụng phụ của bồ công anh

Đối với hầu hết những người trưởng thành khỏe mạnh, việc thêm bồ công anh vào chế độ ăn uống thường an toàn và có lợi, tuy nhiên cũng có một số tác dụng phụ cần được xem xét.

Đối với người mới bắt đầu, bồ công anh có thể gây ra phản ứng dị ứng ở một số người khi ăn hoặc bôi lên da. Nếu gặp các triệu chứng như sưng, ngứa hoặc đỏ, chúng ta nên ngừng sử dụng ngay lập tức và đến cơ sở y tế ngay.

Bồ công anh hoạt động như một loại thuốc lợi tiểu, khiến thận sản xuất nhiều nước tiểu hơn. Nếu người bệnh cũng dùng thuốc lợi tiểu theo toa/thảo dược, điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng thận và khiến tăng nguy cơ bị mất cân bằng điện giải, vì vậy hãy luôn làm theo hướng dẫn và thận trọng nếu người bệnh đã có vấn đề về thận.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)