Ung thư máu và những điều không ngờ tới
Ung thư máu hay ung thư huyết học, là một căn bệnh xuất hiện các tế bào ác tính trong máu. Nguyên nhân do những bất thường ở nơi sản xuất máu là tủy xương làm ảnh hưởng đến quá trình sản sinh, trưởng thành của các tế bào máu. Các tế bào máu non vì một sai lệch nào đó mà được đưa vào máu khi chưa đủ trưởng thành về cả cấu tạo và chức năng, từ đó tiến triển thành ác tính.
Ung thư máu và những điều không ngờ tới
Ung thư máu là gì, gồm những thể nào?
Ung thư máu hay ung thư huyết học, là một căn bệnh xuất hiện các tế bào ác tính trong máu. Nguyên nhân do những bất thường ở nơi sản xuất máu là tủy xương làm ảnh hưởng đến quá trình sản sinh, trưởng thành của các tế bào máu. Các tế bào máu non vì một sai lệch nào đó mà được đưa vào máu khi chưa đủ trưởng thành về cả cấu tạo và chức năng, từ đó tiến triển thành ác tính. Hiện nay có rất nhiều thể ung thư máu lạ chưa có nghiên cứu bài bản vì số lượng bệnh nhân rất hiếm, có ba thể hay gặp nhất là:
Bệnh bạch cầu cấp
Đây là tình trạng ung thư các mô tạo máu từ trong tủy. Bệnh bạch cầu cấp có thể xảy ra nhiều cả ở trẻ em và người trưởng thành. Bạch cầu đóng vai trò quan trọng trong hàng rào bảo vệ cơ thể. Khi có các tác nhân lạ xâm nhập (vi khuẩn, virus..), bạch cầu sẽ tập trung và loại bỏ chúng qua hai cách: cách thứ nhất là thực bào; cách thứ hai kích thích tạo ra kháng thể, từ đó tăng tính nhạy cảm với các tế bào lympho có khả năng bất hoạt hoặc phá hủy các tác nhân gây hại ấy (bạch cầu dòng lympho và các lympho trong hạch bạch huyết). Nếu theo đúng chu trình phân chia, phát triển thì các dòng bạch cầu sẽ làm tốt chức năng của mình. Nhưng khi bị bệnh này, tế bào tủy lại tạo ra quá nhiều bạch cầu bất thường đưa vào máu, các bạch cầu ấy không có chức năng chống nhiễm trùng, mà còn làm rối loạn công thức máu và tủy đồ, gây ra các triệu chứng cấp tính cho người bệnh. Và cũng chỉ khi có các triệu chứng cấp ấy mới phát hiện mắc bệnh này, còn lại gần như không có gì bất thường, gây khó khăn cho việc phát hiện bệnh sớm.
Ung thư hạch
Hay còn có thuật ngữ khác là Lymphoma, để gọi chung cho các loại ung thư mà gốc là ở hệ thống bạch huyết mà ra. Hệ thống bạch huyết phân bố khắp các mô, hệ cơ quan của cơ thể, là một mạng lưới lớn và phân nhiều nhánh. Hạch bên trong có một loại chất lỏng không màu (vì thế nên được gọi là “bạch huyết”). Tế bào lympho T và tế bào lympho B trong quá trình phát triển vì lí do nào đó bị sai lệch và tiến triển ác tính mà gây nên ung thư hạch. Các tế bào này tập trung, tăng sinh là các vùng hạch ấy sưng to lên.
U tủy
Các tế bào plasma bị biến đổi ác tính trong huyết tương, chúng nhân bản một cách vô trật tự và tích tụ thành khối u ở tủy. Các tế bào này chèn ép, xâm lấn, và tạo ra các chất hóa học kích thích tăng hủy xương, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng xương bị suy giảm, thiếu hụt canxi, yếu, dễ tổn thương.
Các triệu chứng nghèo nàn và tiến triển bệnh phức tạp
Cũng giống như nhiều bệnh ung thư khác, các thể ung thư máu triệu chứng cũng rất nghèo nàn (trừ đợt cấp bệnh bạch cầu). Thế nhưng ngay cả khi có triệu chứng, thì cũng dễ nhầm lẫn với các bệnh lý lành tính khác mà bỏ qua. Một số triệu chứng đã được thống kê như:
Các chấm, nốt, mảng đỏ trên da
Sau khi loại trừ phân biệt với các nốt bầm do va đập, hay vết côn trùng cắn, thì những chấm, nốt, mảng đỏ, tím, xanh trên da rất có thể là xuất huyết dưới da (tình trạng máu ở mao mạch dưới da thoát ra khỏi lòng mạch). Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là giảm tiểu cầu gây xuất huyết. Khi phát hiện thấy dấu hiệu này xuất hiện nhiều trên da, và tần suất nhiều thì nên đi kiểm tra sức khỏe, công thức máu sớm.
Đau nhức đầu
Đau đầu thường gặp trong rất nhiều bệnh lý khác nhau, ung thư máu có thể có đau đầu từng cơn, đau nặng dữ dội, thể trạng xanh xao mệt mỏi, vã mồ hôi trong cơn. Tình trạng này do lượng máu cung cấp cho não bộ quá kém, với người khỏe việc đưa máu lên não đã khó khăn hơn việc đưa máu xuống ngoại vi, đối với bệnh nhân ung thư máu thì lượng máu này càng thiếu hơn.
Sốt cao kéo dài, không tìm được nguyên nhân
Do rối loạn hoặc giảm các dòng bạch cầu (thành phần bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân lạ gây bệnh) gây ảnh hưởng miễn dịch, cơ thể dễ bị viêm nhiễm vi khuẩn, virus và biểu hiện ra triệu chứng sốt cao, hay các vết thương trên da lâu lành hơn bình thường.
Chảy máu cam, chảy máu chân răng
Chảy máu cam và chảy máu chân răng nếu xảy ra mức độ nhẹ và nhanh cầm thì thường gặp. Nhưng nếu lượng máu chảy nhiều, khó cầm máu, tần suất nhiều lần thì cần phải chú ý đi kiểm tra sớm vì rất có thể đây cũng là một hệ quả của việc giảm tiểu cầu trong máu.
Nổi hạch, có thể đau
Khi hệ miễn dịch đã suy giảm, các tác nhân gây bệnh xâm lấn và gây viêm các hạch bạch huyết, làm hạch sưng to, có thể cương cứng, đau, khó chịu cho bệnh nhân.
Đau bụng
Xảy ra khi bệnh ở giai đoạn tiến triển, gan to lách to. Các cơ quan này bị giảm chức năng, gây chán ăn, đầy chướng bụng, có thể buồn nôn, nôn.
Đau xương
Do các tế bào ác tính xâm lấn, kích thích các tế bào tăng hủy xương. Đây là triệu chứng khá phổ biến ở các bệnh nhân ung thư máu, và cũng diễn ra ở giai đoạn tiến triển, hoặc giai đoạn muộn khó kiểm soát.
Những thách đố trong điều trị ung thư máu
Hóa trị
Gần như được lựa chọn đầu tiên cho các loại ung thư máu, vì không giống như những ung thư có u cơ quan đích sẽ ưu tiên lựa chọn phẫu thuật. Đây là phương pháp dùng thuốc (hóa chất) để tiêu diệt các tế bào ác tính trong máu. Hóa chất có thể dạng khô dùng đường uống, hoặc là tiêm, truyền vào tĩnh mạch hoặc vào dịch não tủy. Hóa chất ưu thế trong việc “bắt” các tế bào ung thư, nhưng lại cho thấy những ảnh hưởng không mấy tích cực đến tế bào lành, và quá trình sinh máu mới. Nói cách khác, hóa trị để ngăn chặn và tiêu diệt các tế bào sai lệch đã được tạo ra, còn gốc vấn đề ở nơi sinh ra các tế bào máu thì chưa giải quyết được. Kèm theo những gánh nặng lên sức khỏe người bệnh.
Xạ trị
Sử dụng các loại tia có năng lượng cao để tác động lên hạch, tủy, tế bào bị bệnh. Cũng tương tự hóa trị, xạ trị cũng để lại khá nhiều “tàn dư” chưa giải quyết được triệt để như: lượng tia lưu lại trong cơ thể, các phản ứng phụ lên cơ thể bệnh nhân (rụng tóc, rối loạn tiêu hóa, ảnh hưởng thị lực, tổn thương vùng da tia chiếu qua…)
Liệu pháp sinh học
Một trong các phương pháp mới và ưu thế hơn là liệu pháp sinh học: đưa các kháng thể đơn dòng vào trực tiếp máu bệnh nhân, song song cải thiện, nâng cao khả năng đề kháng tự thân để miễn dịch của cơ thể xác định tốt hơn vị trí tế bào lạ, và kích hoạt, thúc đẩy sự phá hủy tế bào ung thư trong máu.
Thế nhưng khó khăn lớn nhất của liệu pháp này là sự thích ứng của cơ thể người bệnh với kháng thể. Thực nghiệm lâm sàng thấy rằng phản ứng dị ứng gặp khá nhiều, số ít bệnh nhân có phản ứng dị ứng nặng.
Cấy ghép tủy/ tế bào gốc
Đây không phải là phương pháp xa lạ trong y học, nhưng mỗi lần để thực hiện được một ca cấy ghép tủy cũng có nhiều vấn đề:
– Tìm nguồn tủy tương thích
– Sự thải ghép sau phẫu thuật
– Hồi phục sức khỏe bệnh nhân sau cấy ghép
– Chi phí quá lớn so với số đông bệnh nhân.
Mở rộng phạm vi điều trị ung thư máu – kết hợp với Y học Cổ truyền
Y học cổ truyền xếp các bệnh lý ung thư vào chứng nan, một số bộ phận lại có tên riêng như anh chứng, nhũ nham, vị nham…Biện chứng cho bệnh này theo lý luận là do mất điều hòa của công năng tạng phủ, khí huyết hư thiếu, khí trệ huyết ứ, đàm trọc uẩn kết, hay tà độc không giải hết ẩn sâu trong kinh lạc tạng phủ mà gây bệnh.
Đối với ung thư máu, nhiều nguồn tài liệu giải thích nguyên nhân thường do chính khí suy yếu, tà khí (phong, hàn, thử, thấp) thừa cơ xâm nhập, và trực trúng vào tủy sống. Đây được coi là một lò ấp sinh học của cơ thể con người. Khi tà khí xâm nhập gây mất cân bằng về nhiệt độ, nội môi làm ảnh hưởng đến chức năng sinh tinh huyết của tủy sống mà biểu hiện ra các chứng sốt lúc nóng lúc lạnh, các biểu chứng của huyết hư (gầy mòn, mệt mỏi, xanh xao), nhức trong xương,..
Từ bệnh cơ trên, nguyên tắc điều trị ung thư máu theo y học cổ truyền gồm hai mặt: vừa phù chính (bồi bổ khí huyết, âm dương, nâng cao chính khí) vừa khu tà (thanh nhiệt/ khu phong tán hàn, hành khí hoạt huyết, hóa ứ, giải độc, nhuyễn kiên – tiêu các khối bất thường như u, hạch…). Một số các phương pháp đã được đưa vào kết hợp điều trị như:
Điều trị dùng thuốc
Dựa trên bệnh nguyên, bệnh cơ, đến lý luận điều trị việc dùng thuốc y học cổ truyền đã cho thấy nhiều mặt mạnh khi kết hợp hài hòa cùng tây y. Trong giai đoạn cấp, các dòng trong thành phần máu đang giảm thấp, các tế bào ác tính chiếm tỷ lệ cao, triệu chứng người bệnh rầm rộ, nguy hiểm thì cần dùng các biện pháp tấn công của y học hiện đại như hóa, xạ trị để kiểm soát tình trạng. Nhưng thường ngay sau khi tiếp nhận điều trị các biện pháp này thì thể trạng bệnh nhân sẽ ảnh hưởng rất nhiều, khi đó điều trị bằng thuốc y học cổ truyền sẽ hữu ích trong việc giảm các tác dụng phụ của hóa, xạ trị: rối loạn tiêu hóa, xơ cứng vùng da chiếu tia, rối loạn giấc ngủ..; ổn định công thức máu, nâng cao thể trạng, tăng cường miễn dịch,.. Tiếp theo giai đoạn phục hồi có thể dùng thuốc để cân bằng môi trường tủy sống, tăng sản xuất huyết mới khỏe mạnh, phục hồi sức khỏe. Hay ở các bệnh nhân ở giai đoạn muộn mà y học hiện đại không có chỉ định điều trị tối ưu thì vẫn có thể dùng thuốc nam để giúp những ngày cuối của bệnh nhân an lành, nhẹ nhàng hơn…
Điều trị bằng các phương pháp không dùng thuốc
Châm cứu
Châm cứu đem lại nhiều tác dụng lên hệ thống miễn dịch, thể dịch, thần kinh…Ở các bệnh nhân điều trị ung thư lâu nhiều người có hiện tượng nấc cụt thường do hệ thần kinh thực vật bị ảnh hưởng và dây thần kinh quặt ngược bị kích thích, còn theo đông y hiện tượng này đa phần do vị khí nghịch. Châm cứu giúp lý khí, giáng nghịch hiệu quả khá nhanh. Hay những trường hợp bí tiểu sau phẫu thuật cũng có thể áp dụng châm cứu. Các triệu chứng sưng đau, phù nề do tắc mạch, các chứng tê bì tay chân do huyết hư huyết ứ cũng có thể xử lý bằng châm cứu. Các chứng yếu liệt sau phẫu thuật, hay do huyết hư kém nuôi dưỡng lâu ngày kết hợp châm cứu cũng là một giải pháp hữu hiệu.
Xoa bóp bấm huyệt
Giúp tăng cường lưu thông khí huyết, hỗ trợ giảm đau, giúp bệnh nhân thư thái hơn, đỡ mệt mỏi.
Tập phục hồi chức năng, vật lý trị liệu
Đối với các trường hợp u tủy, sau phẫu thuật dễ có các di chứng về vận động, thì trong thời gian đầu cần được tập phục hồi chức năng tại cơ sở có chuyên môn. Sau đó kỹ thuật viên có thể hướng dẫn các bài tự tập được tại nhà để nhanh hồi phục.
Nhà thuốc Đông y Gia truyền Thọ Xuân Đường là cơ sở truyền thống nhiều đời khám chữa bệnh bằng y học cổ truyền. Đối với ung thư máu, nhà thuốc cũng áp dụng toàn diện các phác đồ bao gồm dùng thuốc và các phương pháp không dùng thuốc. Bên cạnh trường hợp các cháu nhỏ bị bạch cầu cấp mới phát hiện, có cháu đã qua hóa trị lại tái phát, nhà thuốc cũng tiếp nhận nhiều trường hợp u tủy cả trước và sau phẫu thuật. Bệnh nhân được kết hợp điều trị song song hài hòa giữa tây y và nam y đem lại trái ngọt, mà nhiều trường hợp trước khi biết đến nhà thuốc Thọ Xuân Đường đã có tư tưởng buông xuôi.
Mời quý độc giả cùng xem chia sẻ của một số gia đình có bệnh nhân đã trực tiếp điều trị ung thư máu tại nhà thuốc Thọ Xuân Đường.
Tâm sự của người mẹ khi con gái không còn tế bào ác tính trong máu
Hành trình 365 ngày chiến đấu với căn bệnh bạch cầu cấp của cô bé 7 tuổi
BS. Tú Uyên
