Việc nghiên cứu và đưa ra những phương thức mới chữa bệnh bằng thảo dược đang ngày càng phổ biến không chỉ ở Châu Á mà ngày nay còn lan rộng ra cả Châu u và Châu Mỹ. Các loại dược thảo ngày càng được mọi người chú ý với nhiều tính năng hữu ích như chữa các bệnh về gan, thận, loại bỏ độc tố và đặc biệt là chữa bệnh ung thư. Cỏ lưỡi rắn trắng – bạch hoa xà thiệt thảo – là một trong những thảo dược quý và nổi bật mà người đang bị ung thư nên tìm hiểu.

 

Đặc điểm nhận dạng

Trong đông y, cỏ lưỡi rắn hoa trắng còn được gọi là Bạch hoa xà thiệt thảo hay Bách hoa xà thiệt thảo (bạch, bách hoa = hoa trắng, xà = rắn, thiệt = lưỡi, thảo = cỏ).

Tên khoa học là Hedyotis diffusa (Willd), họ Cà phê (Rubiaceae).

Còn có tên dân gian là bòi ngòi bò, xà thiệt thảo, xà châm thảo, long thiệt thảo, nhị diệp lục. Bạch hoa xà có rất nhiều giống, ở Trung Quốc nó có tên là xà thiệt thảo, dương thu thảo.

Đặc điểm dễ nhận dạng của Bạch hoa xà thiệt thảo là cây thân thảo, cây thường cao khoảng 15cm – 20cm, thân có màu nâu nhạt, phần thân non gần ngọn có màu xanh; lá hình mác dài từ 1,5cm – 3,5cm, rộng từ 1mm – 2mm, màu xanh xám, không cuống; hoa có màu trắng, mọc ở các nách lá; quả hình cầu, trên đỉnh mọc 4 hình giáo nhọn, bên trong có chứa nhiều hạt tròn nhở, màu đen (khi quả đã chính già).

Công dụng trong Đông y

Theo Đông y, thuốc có vị đắng ngọt, tính lương, không độc, quy kinh Can, Vị, Đại trường, Tiểu trường.

Bạch hoa xà thiệt thảo có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tiêu ung kháng nham, lợi thấp. Trị các loại sưng đau do ung thư: Mắt, mũi, họng, thực quản, phổi, dạ dày, tuỵ, gan, trực tràng, bàng quang, tiền liệt tuyến, cổ tử cung, xương, lympho và các loại bệnh nhiễm trùng như: Nhiễm khuẩn đường tiết niệu, viêm họng, viêm thanh quản, viêm phế quản cấp, viêm phổi, viêm gan thể vàng da hoặc không vàng da cấp, viêm ruột thừa, ung nhọt, sưng nhọt lở đau, tổn thương do đòn ngã, rắn độc cắn.

Tác dụng của bạch hoa xà thiệt thảo trong nghiên cứu dược lý hiện đại

Những nghiên cứu gần đây đã phân lập được 171 hợp chất từ vị thuốc này, bao gồm: 32 iridoid, 26 flavonoid, 24 anthraquinone, 26 phenolic và các dẫn xuất của chúng, 50 loại dầu dễ bay hơi và 13 hợp chất khác. Trong đó, anthraquinone, flavonoid và terpenoid chiếm phần lớn.

Bạch hoa xà thiệt thảo đã được chứng minh có nhiều tác dụng tốt đối với một số bệnh lý ở người, đặc biệt là chống ung thư. Tuy nhiên các nghiên cứu đa phần ở mức thử nghiệm trên động vật và trong ống nghiệm mà chưa có nhiều nghiên cứu lâm sàng trên người. Một số tác dụng đã được chứng minh:

Chống ung thư: Nhiều nghiên cứu gần đây đã cho thấy nhiều hợp chất như iridoid, anthraquinone, stigmasterol, alkaloid, flavonoid… Các hợp chất có trong vị thuốc này giúp ngăn chặn tín hiệu Sonic hedge, điều chỉnh đường truyền tín hiệu tăng trưởng khối u, ức chế sự tăng sinh khối u, thúc đẩy quá trình chết tế bào. Từ đó, giúp ngăn chặn sự phát triển và di căn của ung thư đại trực tràng, chống ung thư máu, ung thư phổi, ung thư vú, ung thư cổ tử cung, ung thư tiền liệt tuyến, đa u tủy và nhiều ung thư khác.

Tác dụng điều hòa miễn dịch: Nghiên cứu cho thấy các flavonoid có trong Bạch hoa xà thiệt thảo có tác dụng thúc đẩy tăng sinh dòng tế bào bạch cầu giúp điều hòa hệ miễn dịch.

Tác dụng chống oxy hóa: Các flavonoid và iridoid có trong Bạch hoa xà thiệt thảo có tác dụng chống oxy hóa mạnh trong việc bảo vệ tế bào gan và chống oxy hóa tế bào.

Tác dụng kháng viêm: Các nghiên cứu trong ống nghiệm cho thấy các flavonoid và iridoid chiết xuất từ Bạch hoa xà thiệt thảo cho thấy tác dụng ức chế hoạt động của các cytokine gây viêm và các phản ứng oxy hóa khử. Các thí nghiệm được thực hiện trên thỏ chỉ ra rằng dược chất có trong Bạch hoa xà thiệt thảo có thể gây ức chế tụ cầu khuẩn, giúp cho thỏ kháng khuẩn. Đặc biệt, nếu nồng độ dịch chiết cây cao, Bạch hoa xà thiệt thảo sẽ ức chế được khuẩn mủ xanh hoặc vi khuẩn thương hàn.

Bảo vệ thần kinh: Trong một nghiên cứu các hợp chất bảo vệ thần kinh từ cây thuốc cho thấy 5 hợp chất flavonoid và 4 hợp chất iridoid có trong vị thuốc này có hoạt động bảo vệ thần kinh quan trọng trong mô hình nuôi cấy tế bào vỏ não của chuột.

Kiêng kị

Không dùng cho phụ nữ mang thai, những người suy gan, suy thận nặng.

Sử dụng cẩn trọng cho phụ nữ cho con bú, trẻ em dưới 1 tuổi.

Thí nghiệm ở chuột cho thấy Bạch hoa xà thiệt thảo ức chế quá trình sinh tinh trùng, vì vậy, đàn ông yếu sinh lý cần lưu ý.

Phân biệt với Bạch hoa xà

Bạch hoa xà còn được gọi là đuôi công hoa trắng, cây lá đinh, bạch tuyết hoa, cây chiến. Tên khoa học: Plumbago zeylanica L, thuộc họ cây thân cỏ, cao khoảng 50cm – 70cm, thân ít nhiều bị hóa gỗ, khúc khuỷu, có đốt và có khía dọc, lá cây có hình bầu dục, mọc so le dài từ 5cm – 7cm, rộng khoảng 3cm – 5cm, đầu lá nhọn, mặt trên màu lục, mặt dưới trắng nhạt, cuống lá như ôm vào thân (gần như không cuống); hoa có 5 cánh và có màu trắng, mọc thành các cụm, đài hoa hình trụ có cạnh rõ, phủ đầy lông tuyến dính.

Bạch hoa xà có chứa một số thành phần hóa học như: Flavonoid, phenol, triterpen, các hợp chất plumbagin 0,91%, chitranon, zeylenon, matrinon…; acid hữu cơ: acid palmitic, linoleic… Vị thuốc này có độc tính mạnh nên chủ yếu chỉ được dùng ngoài. Chữa các bệnh ngoài da, vết thương, vết loét, mụn nhọt sưng tấy chưa có mủ, chữa ghẻ và chữa rắn độc cắn.

Một số kinh nghiệm dùng trị các loại ung nhọt, ung thư

Ung nhọt, u bướu: Bạch hoa xà thiệt thảo 120g, Bán biên liên tươi 60g. Sắc uống. Giã nát đắp lên nơi đau.

Ung thư phổi, ung thư trực tràng thời kì đầu: Bạch hoa xà thiệt thảo, bán chi liên đều 60g, ngày 1 thang: sắc 3 chén lấy còn 1 chén uống.

Ung thư phổi: Bạch hoa xà thiệt thảo, bạch mao căn đều 60g tươi, sắc uống với nước đường (hơi đắng).

Bạch hoa xà thiệt thảo 50g, bán chi liên, sa sâm, hoài sơn, ngư tinh thảo đều 30g, thiên môn, mạch môn, xuyên bối mẫu, tri mẫu, a giao, tang diệp đều 9g, phục linh 12g, sinh địa 15g, tam thất, cam thảo đều 3g. Ngày 1 thang sắc lấy nước uống (Sa sâm bạch liên thang).

Ung thư mũi họng: Bạch hoa xà thiệt thảo, tử thảo, đan sâm đều 30g, bán chi liên, dã bồ đào căn đều 60g, can thiềm bì, cấp tính tử đều 12g, thiên long, bán hạ, cam thảo đều 6g, mã tiền tử 3g. Sắc lấy nước uống 3 chén còn 1 chén.

Ung thư xoang hàm trên: Bạch hoa xà thiệt thảo, thạch kiến xuyên, hoàng cầm, bán chi liên, sinh địa, huyền sâm, mẫu lệ (sống) đều 30g, sa sâm, bồ công anh, đại hoàng đều 10g, bạc hà, cúc hoa đều 10g. Sắc lấy nước uống 3 chén còn 1 chén

Ung thư mũi họng (hạch lympho cổ to, mũi tắc chảy nước mũi có máu, ho, đờm nhiều, liệt mặt, chất lưỡi tối hoặc đen xám, rêu dày nhớt, mạch huyền hoạt): Bạch hoa xà thiệt thảo, bán chi liên, bạch mao căn, hoàng cầm, liên kiều, bạch cương tàm, hạ khô thảo, triết bối mẫu, thất diệp nhất chi hoa, thổ phục linh, hoàng dược tử đều 12g, bán hạ chế gừng, nam tinh lùi, đại kế, tiểu kế đều 8g, bạch anh, đào nhân, ý dĩ, đông qua nhân đều 16g. Ngày 1 thang sắc uống, nấu 3 chén lấy 1 chén.

Ung thư thực quản (nuốt khó, lưng ngực bỏng rát, miệng khô, họng khô, ngũ tâm phiền nhiệt, đại tiện táo bón, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi ít hoặc không rêu, mạch huyền tế sác): Bạch hoa xà thiệt thảo, bán chi liên, sinh địa, bắc sa sâm, nam sa sâm đều 16g, huyền sâm, mạch môn, đường quy, bồ công anh, tỳ bà diệp tươi, lô căn tươi đều 20g, chi tử, bạch anh, hạ khô thảo đều 12g, hoàng liên 8-10g. Uống ngày 1 thang, lấy 3 chén nước sắc còn 1 chén.

Ung thư gan: Bạch hoa xà thiệt thảo, bán chi liên đều 20g, tiểu kim bất hoán, kê cốt thảo đều 15g. Uống ngày 1 thang, lấy 3 chén nước sắc còn 1 chén.

Ung thư dạ dày, trực tràng, thực quản: Bạch hoa xà thiệt thảo, bán chi liên, bạch anh, đông quỳ, trương ương đều 30g. Uống ngày 1 thang, lấy 3 chén nước sắc còn 1 chén.

Ung thư dạ dày: Bạch hoa xà thiệt thảo 60g, bạch mao căn 60g, ý dĩ 40g, đường đỏ 40g. Uống ngày 1 thang, lấy 3 chén nước sắc còn 1 chén.

Ung thư tuỵ: Bạch hoa xà thiệt thảo, thiết thúc diệp, mẫu lệ nung đều 30g, hạ khô thảo, hải tảo, hải đới, đẳng sâm, phục linh đều 15g, lậu lô, đương quy, xích thược, bạch truật đều 12g, đan sâm 18g, xuyên luyện tử, uất kim đều 9g. Uống ngày 1 thang, lấy 3 chén nước sắc còn 1 chén.

Ung thư bàng quang (trong nước tiểu có máu, tiểu tiện khó, đau tức ở bụng dưới, nước tiểu vàng, rêu lưỡi nhớt khô, mạch huyền hoạt sác): Bạch hoa xà thiệt thảo, bán chi liên 15g, bạch anh, thổ phục linh, long đởm thảo, chi tử sao, hoàng cầm, sài hồ, sinh địa, xa tiền thảo, trạch tả đều 12g, mộc thông, biển súc, cù mạch đều 10g, hoạt thạch 20g. Uống ngày 1 thang, lấy 3 chén nước sắc còn 1 chén.

Ung thư cổ tử cung: Bạch hoa xà thiệt thảo, bán chi liên, côn bố, hải tảo, đương quy, tục đoạn đều 24g, toàn yết 6g, ngô công 3 con, bạch thược, hương phụ, phục linh đều 15g, sài hồ 9g. Uống ngày 1 thang, lấy 3 chén nước sắc còn 1 chén.

Ung thư cổ tử cung do thấp nhiệt độc thịnh: Bạch hoa xà thiệt thảo. thổ phục linh đều 30g, bán chi liên, thảo hà xa đều 15g, sinh ý dĩ 12g, thương truật, biển súc, xích thược đều 9g, hoàng bá 6g. Uống ngày 1 thang, lấy 3 chén nước sắc còn 1 chén.

Ung thư tuyền liệt tuyến: Bạch hoa xà thiệt thảo, thổ phục linh, xuyên sơn giáp, sinh hoàng kỳ đều 15g, đảng sâm, tiên linh tỳ, kỷ tử, hà thủ ô chế, ngưu tất, thất diệp nhất chi hoa, bạch thược đều 12g, nhục thung dung, ba kích, đại hoàng chế, tri mẫu, chích cam thảo đều 6g, hoàng bá sao 10g. Uống ngày 1 thang, lấy 3 chén nước sắc còn 1 chén.

Ung thư xương: Bạch hoa xà thiệt thảo, địa miết trùng, đương quy, từ trường liễu đều 10g, phòng phong, chích cam thảo đều 6g, ngô công 3g, đảng sâm, hoàng kỳ đều 12g, thục địa, kê huyết đằng đều 15g, nhũ hương, một dược đều 9g. Uống ngày 1 thang, lần đầu lấy 3 chén nước sắc còn 1 chén, nấu lần 2 lấy 4 chén còn 1 chén uống.

Bạch hoa xà thiệt thảo và Bán chi liên

Thang thuốc chỉ có 2 vị: Bạch hoa xà thiệt thảo 60g và Bán chi liên 30g.

Chủ trị các bệnh ung thư, qua nhũng kết quả đã dùng ở nhiều người, thấy đã chữa khỏi những ung thư lở loét nơi dạ dày, ruột, gan, tử cung, vú,… Đặc biệt bệnh ung thư dạ dày và ruột thấy hiệu quả rõ ràng.

Cách dùng: 1 thang thuốc uống 2 lần sáng, chiều, mỗi lần dùng 4 chén nước nấu còn lại 2 chén.

Lưu ý:

– Có thể nấu lần thứ 3 với nhiều nước để uống thay cho nước uống trong ngày.

– Lúc bình thường mỗi tháng uống 1 lần rất hay. Vì thuốc này đối với độc nóng trong lục phủ ngũ tạng và các chứng trĩ, cao huyết áp, ho nóng,… đều rất hiệu nghiệm.

– Nên để nguội uống, uống trước bữa ăn 1 giờ hoặc sau bữa ăn 2 giờ là tốt nhất, nghĩa là lúc bụng còn đói thì hiệu quả hơn.

Phương thuốc này đối với già, trẻ, gái, trai đều dùng được cả. Sau khi uống nếu thấy đại tiểu tiện có máu, mủ bài tiết ra đó là dấu hiệu tốt đối với những người bệnh nặng. Còn những người bệnh nhẹ sẽ thấy trong người khoẻ hẳn lên.

Qua kết quả nghiên cứu dược lý và lâm sàng cho thấy, kinh nghiệm dùng Bạch hoa xà thiệt thảo và Bán chi liên chữa ung thư có cơ sở nhất định. Tuy nhiên bài thuốc có thể hợp với người này mà không phù hợp với người khác, và cũng có một số tác dụng phụ. Trong trường hợp cần thiết, sử dụng lâu dài, nên tham khảo hướng dẫn và giám sát của các thầy thuốc có kinh nghiệm.

BS. Đỗ Nguyệt Thanh (Thọ Xuân Đường)