Trong nghiên cứu điều trị ung thư, việc tìm ra cách để tiêu diệt tế bào gốc ung thư đã là một trong những chìa khóa quan trọng. Các nhà khoa học đã phát hiện ra một số thực phẩm có khả năng tiêu diệt tế bào gốc ung thư.

Tế bào gốc ung thư chịu trách nhiệm khởi phát nhiều loại bệnh ung thư, cũng như kích thích sự tái phát của bệnh ung thư sau khi điều trị. Dưới đây là những thực phẩm có tác dụng tiêu diệt tế bào gốc ung thư hàng đầu đã được nghiên cứu.

Trà xanh và trà matcha

Trà xanh có nhiều tác dụng có lợi, trong đó có khả năng tiêu diệt tế bào gốc ung thư. Các nhà khoa học tại Đại học Y Nam Kinh và Trung tâm Ung thư của Đại học quốc lập Trung Sơn (Trung Quốc) đã nghiên cứu tác dụng của polyphenol trong trà xanh, epigallocatechin-3-gallate (EGCG) và phát hiện ra rằng nó có thể làm giảm sự phát triển của các tế bào gốc ung thư đại tràng.

Ngoài ra, EGCG buộc các tế bào gốc ung thư tự sát tế bào thông qua quá trình apoptosis (chết theo chưng trình). Một nghiên cứu khác từ Đại học Salford ở Anh cho thấy trà xanh matcha, một dạng bột của lá trà xanh (mạt trà), có thể làm gián đoạn con đường trao đổi chất của tế bào gốc ung thư vú, làm mất năng lượng và khiến chúng bị tiêu diệt. Tác dụng của EGCG trong trà xanh đối với việc nhắm mục tiêu các tế bào gốc ung thư có thể giúp giải thích tác dụng bảo vệ của trà chống lại bệnh ung thư đại tràng và các bệnh ung thư khác.

Khoai lang tím

Có nguồn gốc từ Peru, khoai lang tím được người Inca cổ đại đánh giá cao vì những lợi ích dinh dưỡng. Khoai lang tím chứa anthocyanin hoạt tính sinh học, một sắc tố màu xanh tím cũng mang lại màu sắc cho nhiều quả mọng sẫm màu chẳng hạn như việt quất, hắc kỷ tử… Các nhà khoa học tại Đại học Penn State đã tìm hiểu tác dụng của khoai lang tím đối với tế bào gốc ung thư. Trong phòng thí nghiệm, họ cho những con chuột có nguy cơ cao bị ung thư đại tràng ăn chế độ ăn tương đương với một củ khoai lang tím (giống Majesty) mỗi ngày trong một tuần.

Các nhà khoa học đã so sánh tác dụng của khoai lang tím với tác dụng của một loại thuốc chống viêm có tên là Sulindac, được biết là có tác dụng ngăn chặn polyp đại tràng và sự phát triển của ung thư đại tràng. Những con chuột được cho ăn khoai lang tím có ít khối u hơn 50%. Khi các mô đại tràng được kiểm tra kỹ hơn dưới kính hiển vi, việc tiêu diệt các tế bào gốc ung thư đại tràng đã tăng 40% so với nhóm không ăn khoai lang tím. Các nhà khoa học phát hiện ra rằng các tế bào gốc ung thư ở những con chuột được cho ăn khoai lang tím đã bị loại đi các yếu tố sống sót quan trọng.

Khi các nhà khoa học loại bỏ tế bào gốc ung thư khỏi chuột và cho chúng tiếp xúc với chiết xuất khoai lang tím, họ nhận thấy chất chiết xuất này làm giảm 22 lần tính hung hăng trong hành vi của tế bào gốc ung thư.

Các nhà khoa học đã chế biến khoai lang tím theo nhiều cách khác nhau, bao gồm nướng, cắt hạt lựu và đông khô, nhưng các thành phần chống lại tế bào gốc có hoạt tính sinh học dường như ổn định ngay cả trong các điều kiện nhiệt độ và kỹ thuật sơ chế khác nhau. Ngoài màu sắc tuyệt vời, khoai lang tím còn có những đặc tính chống ung thư độc đáo mà khoai lang trắng thông thường không có.

Quả óc chó

Quả óc chó là loại hạt dinh dưỡng phổ biến được ăn sống, rang, làm kẹo, sữa hạt. Chúng giàu chất dinh dưỡng và chứa các hoạt chất sinh học như axit gallic, axit chlorogenic và axit ellagic. Ăn quả óc chó có liên quan đến việc giảm nguy cơ phát triển ung thư đại tràng và cũng cải thiện khả năng sống sót ở những bệnh nhân bị ung thư đại tràng. Các nhà khoa học từ Đại học Ewha Womans, Đại học Quốc gia Seoul và Đại học Sungkyunkan ở Hàn Quốc đã nghiên cứu chiết xuất quả óc chó cho khả năng tiêu diệt tế bào gốc ung thư.

Trong phòng thí nghiệm, các nhà khoa học đã nuôi cấy tế bào gốc ung thư đại tràng được phân lập từ một bệnh nhân và cho tế bào này tiếp xúc với chiết xuất quả óc chó. Sau 2 ngày chiết xuất quả óc chó, số lượng tế bào gốc ung thư đã giảm 34%. Trong 6 ngày, đã có sự ngăn chặn đáng kinh ngạc (86%) sự phát triển của tế bào gốc ung thư. Tác dụng mạnh mẽ của quả óc chó đối với tế bào gốc ung thư có thể giúp giải thích kết quả nghiên cứu lâm sàng trên 826 bệnh nhân ung thư đại tràng giai đoạn 3 có nguy cơ tử vong thấp hơn 57% và khả năng tái phát ung thư thấp hơn 42% khi ăn hạt óc chó. Nếu ai đó bị ung thư đại tràng, ăn quả óc chó có thể cứu sống bệnh nhân.

Dầu olive nguyên chất

Dầu olive nguyên chất chứa hoạt chất secoiridoids, chiếm tới 46% tổng số polyphenol có trong dầu olive.

Các nhà khoa học từ Tây Ban Nha đã chỉ ra rằng chất secoiridoids trong dầu olive có thể làm giảm đáng kể sự phát triển của tế bào gốc ung thư vú. Khi những con chuột được tiêm tế bào gốc ung thư vú được tiếp xúc với secoiridoids, có tới 20% số chuột không phát triển khối u. Trong 80% con chuột đã phát triển khối u, các khối u nhỏ hơn 15 lần và phát triển với tốc độ chậm hơn nhiều so với các tế bào ung thư vú không được điều trị. Kết quả này phù hợp với việc dầu olive có tác dụng ức chế tế bào gốc ung thư vú.

Sức mạnh của secoiridoids trong dầu olive đối với tế bào gốc đã được chứng minh ở cấp độ di truyền: Sau khi tế bào gốc ung thư vú được tiếp xúc, các hoạt chất sinh học đã thay đổi hoạt động của 160 gene liên quan đến việc kiểm soát tế bào gốc. Một gene đã giảm hoạt động của nó gấp 4 lần, trong khi hoạt động của một gene khác chống lại tế bào gốc ung thư đã tăng lên gấp 13 lần. Sức mạnh bảo vệ sức khỏe của dầu olive nguyên chất giờ đây cần được mở rộng đến việc nhắm mục tiêu các tế bào gốc nguy hiểm.

Các loại thực phẩm khác có tác dụng chống lại tế bào gốc ung thư

Các hoạt chất sinh học đáng chú ý khác được tìm thấy trong thực phẩm có thể ngăn chặn các tế bào gốc ung thư. Genistein có trong đậu nành; luteolin có trong cần tây, rau kinh giới và cỏ xạ hương; quercetin được tìm thấy trong nụ bạch hoa, táo và ớt. Cả 3 hợp chất này đều tiêu diệt tế bào gốc ung thư tuyến tiền liệt. Luteolin đặc biệt mạnh mẽ và có thể ngăn chặn hoạt động của tế bào gốc ung thư tuyến tiền liệt gấp 20 lần. Hoạt chất sinh học của trà xanh (EGCG) cũng đã được chứng minh là hoạt động cùng với quercetin hoạt tính sinh học để ức chế các tế bào gốc ung thư tuyến tiền liệt.

Một số hoạt chất sinh học đóng vai trò kép. Chúng có thể thúc đẩy các chức năng lành mạnh trong hệ thống đề kháng đồng thời chống lại tác động ngược lại trong cùng hệ thống. Axit chlorogenic giúp duy trì tuần hoàn bình thường thông qua quá trình hình thành mạch trong các mô khỏe mạnh, đồng thời có thể làm chết đói các khối u nguy hiểm bằng cách cắt nguồn cung cấp máu của chúng.

Tương tự, axit chlorogenic tăng cường chức năng tế bào gốc bình thường để tái tạo cơ quan, nhưng nó cũng làm tê liệt các tế bào gốc ung thư. Trên thực tế, các nhà khoa học tại Đại học Nihon, Nhật Bản đã phát hiện ra rằng axit chlorogenic ngăn chặn các gene hỗ trợ tế bào gốc ung thư phổi, và nó làm tăng hoạt động của các gene tiêu diệt tế bào ung thư lên 1000 lần. Cách thức hoạt động của các hoạt chất sinh học theo kiểu kép vẫn chưa được hiểu rõ.

Thực phẩm giàu axit chlorogenic bao gồm cà phê, cà rốt, mơ, mận… Các nhà khoa học tại Đại học Quốc gia Seoul, Hàn Quốc đã phát hiện ra rằng resveratrol, hoạt chất sinh học có trong rượu vang đỏ, nho, đậu phộng, quả hồ trăn, chocolate đen và quả nam việt quất có thể làm cản trở sự phát triển của tế bào gốc ung thư vú lên tới 60%.

Axit ellagic là một hoạt tính sinh học khác đã được phát hiện để nhắm mục tiêu vào các tế bào gốc ung thư vú. Hạt dẻ, quả mâm xôi, quả óc chó, quả lựu… là những thực phẩm giàu axit ellagic.

Vai trò tiềm năng của chế độ ăn ketogenic đối với bệnh nhân ung thư

Chế độ ăn ketogenic liên quan đến việc ăn một chế độ ăn nhiều chất béo, rất ít carbohydrate nhằm mục đích tạo ra ceton trong cơ thể.

Ceton được tạo ra từ chất béo dự trữ trong cơ thể khi không có sẵn carbohydrate để chuyển hóa thành glucose. Các ceton được các tế bào sử dụng như một nguồn năng lượng thay cho glucose. Chiến lược ăn kiêng này đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ để giúp kiểm soát bệnh động kinh và đang được khám phá để giúp điều trị u nguyên bào thần kinh đệm, một loại u não gây tử vong.

Trong khi các tế bào khỏe mạnh bình thường có thể thích nghi để sử dụng ceton làm nguồn năng lượng, các tế bào ung thư không thể thích ứng theo cách tương tự vì chúng dựa vào glucose để đáp ứng nhu cầu năng lượng cao của chúng. Khi glucose thấp, các khối u khó phát triển. Ceton cũng cản trở khả năng thu nhận năng lượng của tế bào ung thư, làm cho các khối u có nhiều khả năng đáp ứng với điều trị hơn khi bệnh nhân đang áp dụng chế độ ăn ketogenic. Ở những con chuột thí nghiệm bị u não, chế độ ăn ketogenic có thể thu nhỏ 50% khối u và kéo dài thời gian sống sót.

Để khám phá tác động của chế độ ăn ketogenic đối với tế bào gốc u nguyên bào thần kinh đệm, các nhà nghiên cứu tại Đại học Florida ở Gainesville đã lấy tế bào gốc ung thư từ bệnh nhân u nguyên bào thần kinh đệm đã được phẫu thuật cắt bỏ khối u. Các tế bào được nuôi trong tủ ấm với điều kiện glucose bình thường, glucose thấp hoặc ketogenic. Trong điều kiện glucose thấp, các tế bào gốc ung thư não không có khả năng phát triển so với điều kiện glucose bình thường. Điều này ủng hộ quan điểm rằng nên tránh tiêu thụ nhiều đường, có thể kích thích tăng trưởng tế bào gốc ung thư ở bệnh nhân ung thư. Khi các tế bào tiếp xúc với thể ceton ngoài lượng glucose thấp, tế bào gốc u nguyên bào thần kinh đệm bị ức chế hơn 2 lần.

Glioblastoma (u nguyên bào thần kinh đệm) được sử dụng để nghiên cứu hiệu ứng ketogenic, một phần vì tầm quan trọng của tế bào gốc ung thư trong căn bệnh này. Ngay cả khi loại ung thư này được loại bỏ hoặc điều trị ban đầu thành công, các tế bào gốc của u nguyên bào thần kinh đệm sẽ giúp nó trở lại mạnh mẽ. Tránh cung cấp nhiều đường và tuân thủ chế độ ăn ketogenic là những chiến lược có thể hữu ích trong việc chống lại u não.

Tăng hoạt động của tế bào gốc nhưng cần phải tiêu diệt tế bào gốc ung thư

Tế bào gốc của chúng ta luôn hoạt động, nhưng khi già đi, chúng sẽ hoạt động chậm lại. Ăn thực phẩm giúp huy động tế bào gốc của cơ thể có thể tăng cường khả năng bảo vệ và duy trì các cơ quan nội tạng. Ăn uống giúp phục hồi, kích thích tế bào gốc từ bên trong, là một phương pháp tăng cường sức khỏe và chống lại bệnh tật.

Chế độ ăn uống của người Châu Á và Địa Trung Hải thường chứa các thành phần đã được chứng minh là giúp ích cho tế bào gốc của cơ thể.

Nếu ai đó đang chiến đấu với một căn bệnh mãn tính, việc kích hoạt các tế bào gốc có thể rất quan trọng để giúp khắc phục những tổn thương mà nó gây ra cho các mô. Nếu bị đau tim hoặc đột quỵ, tế bào gốc có thể giúp cứu tim và xây dựng lại não của bệnh nhân. Trong những tình huống này, cung cấp năng lượng cho các tế bào gốc là một cách để chiến đấu cho sức khỏe, lấy lại sức mạnh và giữ cho cơ thể hoạt động theo cách cần thiết cho một cuộc sống lâu dài.

Nếu chúng ta muốn nâng cao thể lực, ăn những thực phẩm tái tạo sẽ giúp cải thiện lưu lượng máu, có nhiều năng lượng và sức bền tốt hơn.

Tuy nhiên, không phải tất cả các tế bào gốc đều là bạn của cơ thể. Tế bào gốc ung thư cực kỳ nguy hiểm. Nếu không may bị bệnh ung thư, điều quan trọng là phải tiêu diệt những tế bào gốc ung thư đó. Chưa có loại thuốc nào có thể làm được điều này, nhưng ngày càng có nhiều loại thực phẩm và hoạt chất sinh học đang được nghiên cứu về tác dụng ức chế tế bào gốc ung thư. May mắn thay, các loại thực phẩm nhắm vào tế bào gốc ung thư không gây hại cho các tế bào gốc có lợi.

BS. Nguyễn Thùy Ngân