Theo thống kê, hàng năm Việt Nam có khoảng 7.000 – 10.000 người nhập viện, trong số đó có 100 – 200 người tử vong do tiêu thụ thực phẩm không an toàn. Cho nên bài viết này sẽ hướng dẫn cho những đối tượng là người suy giảm miễn dịch như bệnh nhân ung thư giúp cho họ biết lựa chọn và chế biến đồ ăn sao cho phù hợp, an toàn để đảm bảo sức khỏe.

 

Theo thống kê, hàng năm Việt Nam có khoảng 7.000 – 10.000 người nhập viện, trong số đó có 100 – 200 người tử vong do tiêu thụ thực phẩm không an toàn. Năm 2020, xảy ra sự việc một thương hiệu thực phẩm chay bị nhiễm độc tố vi khuẩn Clostridium botulinum làm nhiều người phải nhập viện, đây là hồi chuông cảnh tỉnh giúp chúng ta nhận thức rõ được tầm quan trọng của việc giữ vệ sinh an toàn thực phẩm. Những thủ phạm gây ra ngộ độc thực phẩm phổ biến là Norovirus (một loại virus thường xuất hiện trên các loại rau sống, trái cây, biểu hiện triệu chứng của nó là gây nôn, tiêu chảy), vi khuẩn Salmonella (thường có trong trứng, thịt lợn, thịt bò, hoa quả và rau sống gây tiêu chảy) và Campylobacter (thường có trong thịt gia cầm tươi sống gây tiêu chảy, sốt và co thắt dạ dày). Đặc biệt, vi khuẩn Listeria monocytogenes là loại vi khuẩn gây ra các bệnh nhiễm trùng nguy hiểm với tỷ lệ tử vong cao lên đến 30% ở người suy giảm miễn dịch, trong đó có cả bệnh nhân ung thư, loại vi khuẩn này thường thấy trong phô-mai sữa chưa thanh trùng, kem, rau sống, thịt cá sống. Cho nên bài viết này sẽ hướng dẫn cho những đối tượng là người suy giảm miễn dịch như bệnh nhân ung thư giúp cho họ biết lựa chọn và chế biến đồ ăn sao cho phù hợp, an toàn để đảm bảo sức khỏe.

Tại sao bệnh nhân ung thư là nhóm nguy cơ cao với ngộ độc thực phẩm?

Bệnh nhân ung thư hoặc đang điều trị ung thư theo các phương pháp của Tây y sẽ xảy ra những biến đổi nhất định trên các tế bào bạch cầu. Những tế bào bạch cầu về sinh lý, chúng sẽ có chức năng bảo vệ cơ thể tránh khỏi các tác nhân độc hại như vi khuẩn, virus… Nếu như hệ thống phòng vệ này bị tổn thương sẽ làm cho khả năng chống đỡ với bệnh tật bị suy giảm, từ đó gây phát sinh những rối loạn trong cơ thể. Điều này có thể nhận thấy rõ ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch, trong đó có cả bệnh nhân ung thư. Thực tế, theo thống kê cho thấy tỷ lệ ngộ độc ở bệnh nhân ung thư cao hơn những nhóm bệnh nhân không có sự suy giảm hệ miễn dịch.

Hầu hết các bệnh nhân ung thư đều rất dễ bị nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma gondii. Bệnh nhân thường có triệu chứng: sưng hạch, sốt, đau đầu và đau mỏi cơ. Để tránh khỏi tình trạng bị ngộ độc thực phẩm ở những bệnh nhân ung thư, chúng ta cần lựa chọn, chuẩn bị thực phẩm an toàn và thực phẩm nên được nấu chín trước khi ăn. Nên thiết kế cho bệnh nhân chế độ ăn uống giàu các loại hạt, ngũ cốc, rau củ quả tươi sống, các loại thịt trắng, nấm, trái cây và các sản phẩm sữa ít béo, hạn chế các loại thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán, nướng để giúp duy trì hệ miễn dịch của bệnh nhân luôn khỏe mạnh. Hiện nay, đa số bệnh nhân ung thư và người thân của họ không được tiếp cận đầy đủ hoặc tiếp cận thông tin sai lệch về chế độ ăn uống, lối sống sinh hoạt. Cho nên, phần lớn những bệnh nhân ung thư hiện nay đang ăn uống và sinh hoạt sai cách, dẫn đến sức khỏe không những không được cải thiện mà còn gây ra những tác hại xấu. Do đó, cần tuyên truyền cho bệnh nhân và thân nhân của họ biết được những kiến thức cơ bản về chế độ ăn uống sinh hoạt hợp lý để họ có ý thức và cách phòng chống ngộ độc thực phẩm, giảm nguy cơ mắc các bệnh cơ hội khác cho người bệnh.

Làm sao để thực hiện một bữa ăn an toàn?

Lựa chọn thực phẩm sạch

Khi mua hàng hãy kiểm tra ngày sản xuất và hạn sử dụng, chỉ lấy những thực phẩm tươi nhất, còn nguyên vẹn, gần ngày sản xuất nhất. Hoặc chỉ mua ở những nơi biết rõ nguồn gốc xuất xứ và quy trình sản xuất.

Không sử dụng các sản phẩm đồ hộp bị hư hỏng, phồng lên, rỉ sét, hoặc bị móp méo, kiểm tra phần đóng gói và bao bì có đúng quy cách hay không trước khi quyết định mua chúng.

Nếu bắt buộc phải sử dụng các thực phẩm đông lạnh thì chúng ta nên lấy chúng ngay trước khi rời khỏi cửa hàng để hạn chế sự rã đông thực phẩm, sau đó cần chế biến ngay, tránh để bảo quản lâu ngày.

Khâu chế biến an toàn

Rửa tay với xà phòng trước – sau khi chuẩn bị thực phẩm và trước – sau khi ăn.

Rã đông thịt, cá trong lò vi sóng hoặc tủ lạnh (ở nhiệt độ 4 độ C), không rã đông ở nhiệt độ phòng. Nếu thực phẩm đã rã đông thì phải chế biến ngay, không nên bảo quản lại nhiều lần.

Rửa trái cây và rau quả dưới vòi nước trước khi gọt hoặc cắt, không sử dụng hóa chất tẩy rửa để làm sạch rau, củ quả.

Các loại củ quả không nên ăn cả vỏ.

Rửa sạch rau dưới vòi nước đang chảy.

Rửa sạch các sản phẩm đóng hộp với xà phòng và nước trước khi mở.

Sử dụng dao và thớt riêng cho từng loại thực phẩm tươi sống và thực phẩm chín.

Thớt và dao sau khi sử dụng nên được làm sạch bởi nước nóng và xà phòng hoặc các hoạt chất làm sạch an toàn khác.

Không nên ăn trái cây và rau quả bị mốc hoặc nhầy, nứt hoặc có mùi lạ.

Bảo quản thực phẩm an toàn

Trữ lạnh thực phẩm ở 4 độ C hoặc thấp hơn.

Luôn giữ thức ăn nóng ấm hơn 60 độ C.

Bảo quản thực phẩm dễ hỏng ở trong tủ lạnh trong vòng 2 tiếng sau khi mua hoặc sau khi sơ chế.

Nên bảo quản các loại đồ ăn riêng từng hộp ở trong tủ lạnh.

Nấu ăn an toàn

Làm sạch dụng cụ khi nấu nướng, hạn chế nếm thức ăn trong quá trình nấu.

Nấu chín thịt cho đến khi thịt không còn màu hồng là được.

Theo nghiên cứu thì mỗi loại thịt sẽ có mức nhiệt độ an toàn khác nhau, ví dụ như: thịt lợn, thịt bò (70 độ C); thịt gà, thịt vịt (85 độ C); cá biển (63 độ C)…

Lưu ý: Nước dùng để luộc thức ăn phải đạt 100 độ C.

Những thực phẩm nên tránh

Không nên ăn thức ăn để nguội quá lâu và không được bảo quản đúng quy định.

Không nên ăn những thực phẩm bán sẵn làm từ trứng và kem như các loại bánh ngọt, nước uống vì những thực phẩm này chứa rất nhiều dinh dưỡng, tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, nhất là điều kiện môi trường nóng ẩm như ở nước ta. Hơn nữa, thực phẩm làm sẵn thường được bảo quản ở điều kiện thô sơ trong thời gian dài, quy trình chế biến cũng không được kiểm soát chặt chẽ nên không đảm bảo an toàn nếu như chúng ta sử dụng.

Không nên ăn các thực phẩm đã chế biến và được bày bán bên ngoài mà không có đồ che chắn hoặc không được đóng gói kỹ càng.

Những loại hoa quả bị nứt, thay đổi mùi vị, hoặc trứng đã nứt vỏ cũng không nên ăn vì nó đã bị mất lớp màng bảo vệ và có sự xâm nhập của vi sinh vật.

Khuyến cáo các thực phẩm bệnh nhân ung thư nên và không nên ăn:

– Nên ăn các loại thịt trắng, các loại cá

– Tăng ăn các đậu nành, hạt hạnh nhân, hạt hạnh nhân, hạt óc chó, các loại ngũ cốc…
Nên dùng các sản phẩm từ đạm thực vật như: các loại đậu, nấm, rong biển…

– Ăn tăng các loại rau sống đã được làm sạch.

– Trứng nên được nấu chín hoàn toàn.

– Sữa ít béo và các sản phẩm từ sữa đã được thanh trùng, tốt nhất nên dùng sữa hạt.

– Nên uống gần 2 lít nước 1 ngày, tùy thuộc vào trọng lượng cơ thể, mức độ hoạt động và không để cảm giác khát quá lâu. Nên uống từng ngụm nhỏ, nếu uống vội thì nước sẽ không được hấp thu tốt và làm tăng gánh nặng cho thận. Nên uống nước vào 3 thời điểm sau: trước bữa ăn, trước khi tắm và trước khi đi ngủ. Nên sử dụng nước tốt hydrogen ion kiềm để hỗ trợ điều trị bệnh ung thư.

– Không nên ăn đường tinh luyện vì loại đường này gây suy nhược, mệt mỏi, tăng nguy cơ béo phì, đẩy nhanh quá trình lão hóa, sâu răng, cản trở hấp thu chất dinh dưỡng quan trọng, gây căng thẳng stress… có thể thay thế bằng các loại đường khác như đường fructose từ trái cây (tối đa <50g/bữa), mật ong, cỏ ngọt, quả Chà là, quả La hán…

– Hạn chế sử dụng các chất điều vị.

Kết luận

Hệ miễn dịch của bệnh nhân ung thư rất dễ bị tổn thương. Do đó, việc lựa chọn, chế biến và bảo quản đồ ăn sẽ giảm được nguy cơ gây ngộ độc thực phẩm, giảm các bệnh nhiễm trùng cơ hội cho nhóm bệnh nhân này. Từ đó, sẽ giúp cho họ nâng cao thể trạng, tăng cường hệ miễn dịch, tăng khả năng phục hồi sức khỏe và chống đỡ với bệnh tật. Ngoài ra, bệnh nhân nên tham khảo thêm các phương pháp tập luyện khác như yoga, thiền… để chăm sóc sức khỏe toàn diện, nâng cao chất lượng cuộc sống.

BS. Nguyễn Yến